Acetazolamid

• Nazwy handlowe: generyczna, Diamox, Diamox Sequels ®
• Klasa leków: diuretyk (inhibitor anhydrazy węglowej)
• Mechanizm działania:
  • silny inhibitor anhydrazy węglowej
  • Działanie moczopędne acetazolamidu wynika z jego działania w nerkach na odwracalną reakcję polegającą na uwodnieniu dwutlenku węgla i odwodnieniu kwasu węglowego. W wyniku tego dochodzi do nerkowej utraty wodorowęglanu (jonu HCO3), który odprowadza sód, wodę i potas. Alkalizacja moczu i promowanie diurezy są wynikiem końcowym.
  • Zmiany w metabolizmie amoniaku występują z powodu zwiększonej reabsorpcji amoniaku przez kanaliki nerkowe w wyniku alkalizacji moczu.
  • Inhibitory anhydrazy węglowej były prekursorami współczesnych diuretyków.

Legenda. Mechanizm działania diuretyków z grupy inhibitorów anhydrazy węglowej. Wchłanianie wodorowęglanów przez kanalik proksymalny zależy od aktywności anhydrazy węglowej (CA), która przekształca wodorowęglan (HCO3-) do CO2 i H2O. CO2 szybko dyfunduje przez błonę komórkową komórek kanalika proksymalnego, gdzie jest ponownie uwodniony do H2CO3 przez anhydrazę węglową. H2CO3 dysocjuje do HCO3- i H+, które są transportowane z komórki po stronie podstawno-bocznej przez różne transportery. Absorpcja wodorowęglanów jest więc zależna od aktywności anhydrazy węglowej. Zahamowanie anhydrazy węglanowej przez acetazolamid powoduje zwiększoną utratę wodorowęglanów z moczem. Zaburza to również reabsorpcję Na i Cl. Bazolateralna Na/K ATPaza (występująca w większości komórek nabłonkowych wyściełających nefron) utrzymuje niskie wewnątrzkomórkowe stężenie Na, co jest niezbędne do reabsorpcji Na, a w kanaliku proksymalnym ułatwia również odpływ H+ przez wymiennik Na/H po stronie luminalnej. Zwiększona dostawa Na do kanalika zbiorczego powoduje reabsorpcję Na (przez nabłonkowe kanały Na) w zamian za zwiększony efflux K (ryc. 6), co może powodować hipokaliemię.

• Wskazania:
  • leczenie przewlekłej jaskry prostej (z otwartym kątem) (główne wskazanie)
    • Stosowany również w leczeniu jaskry wtórnej oraz przedoperacyjnie w ostrej jaskrze z zamknięciem kąta, gdy pożądane jest opóźnienie operacji w celu obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego.
  • obrzęk spowodowany zastoinową niewydolnością serca lub obrzęk wywołany lekami (jako leczenie wspomagające – ograniczone niską skutecznością)
  • padaczka centroencefaliczna (petit mal, (petit mal, napady nie zlokalizowane), ale jej przydatność w leczeniu padaczki jest ograniczona przez szybki rozwój tolerancji spowodowany upregulacji anhydrazy węglowej w tkance neuronalnej (Anderson i in., 1989).
  • ostra choroba górska (zapobieganie lub łagodzenie objawów z nią związanych) u wspinaczy podejmujących próby szybkiego wejścia na szczyt oraz u osób, które są bardzo podatne na ostrą chorobę górską pomimo stopniowego wchodzenia na szczyt
• Przeciwwskazania:
  • Sytuacje, w których stężenie sodu i (lub) potasu w surowicy krwi jest obniżone,
  • Przypadki wyraźnej choroby lub dysfunkcji nerek i wątroby,
  • Niewydolność nadnerczy
  • Kwasica hiperchloremiczna
  • Marskość wątroby – ze względu na ryzyko rozwoju encefalopatii wątrobowej
  • DługotrwałeDługotrwałe podawanie acetazolamidu jest przeciwwskazane u pacjentów z przewlekłą jaskrą z zamknięciem kąta przesączania bez powikłań, ponieważ może to umożliwić organiczne zamknięcie kąta przesączania, podczas gdy pogarszająca się jaskra jest maskowana przez obniżone ciśnienie wewnątrzgałkowe.
• Farmakokinetyka:
  • podawanie doustne lub parenteralne
• Działania niepożądane:
  • długotrwała przydatność inhibitorów anhydrazy węglowej jest powszechnie zagrożona przez rozwój kwasicy metabolicznej, która wymaga przerwania leczenia.
  • zaburzenia równowagi elektrolitowej
  • parestezje, szczególnie uczucie „mrowienia” w kończynach, zaburzenia słuchu lub szumy uszne
  • utrata apetytu, zmiana smaku i zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, wymioty i biegunka
  • wielomocz
  • sporadyczne przypadki senności i dezorientacji
• • Anderson RE et al (1989): Mechanisms of tolerance to the anticonvulsant effects of acetazolamide in mice: relation to the activity and amount of carbonic anhydrase in brain. Epilepsia. 30(2):208-16.
  • Jackson EK (2018): Regulacja funkcji nerek i objętości naczyń krwionośnych (rozdział 25). In: Goodman & Gilman’s The Pharmacological Basis of Therapeutics. 13th Ed. Brunton LL (Editor). McGraw Hill.

.