[Aspekty kliniczne i diagnostyka wirusowych zapaleń wątroby]

Wirusowe zapalenia wątroby są częstymi chorobami współczesnego człowieka zarówno w krajach uprzemysłowionych, jak i rozwijających się, ze zróżnicowaną częstością występowania poszczególnych typów i sposobem przenoszenia. W obecnej medycynie wirusowe wirusowe zapalenia wątroby są klasyfikowane w nomenklaturze A-E, rozróżniającej wirusy, których etiologię można z całą pewnością określić na podstawie markerów w surowicy i wirusowe zapalenia wątroby wykazujące wszystkie kliniczne i laboratoryjne cechy wirusowego zapalenia wątroby, ale o nie dających się jeszcze ustalić czynnikach sprawczych, klasyfikowane w grupie nie-A, nie-E wirusowych zapaleń wątroby. W patogenezie wirusowych zapaleń wątroby duże znaczenie mają dwa zagadnienia: droga transmisji (kałowo-oralna lub parenteralna) i podstawowy mechanizm uszkodzenia hepatocytów. Chociaż wszystkie wirusy zapalenia wątroby replikują się w hepatocycie, to dokładny mechanizm martwicy hepatocytów nie został jeszcze w pełni wyjaśniony, czy chodzi o bezpośrednią cytotoksyczność, czy też o hepatoprogresywną odpowiedź immunologiczną, w której pośredniczą przede wszystkim specyficzne limfocyty cytotoksyczne CD8. W zależności od miejsca wniknięcia, wirus przez pewien czas replikuje się w przyległej tkance limfatycznej, po czym następuje pierwotna wiremia, replikacja wirusa w narządach limforetykularnych (węzły chłonne, wątroba, śledziona) i ostatecznie wniknięcie do komórek docelowych – hepatocytów, czemu towarzyszy różnego stopnia martwica i reakcja zapalna. Kliniczne i laboratoryjne objawy choroby odpowiadają stopniowi martwicy wątroby i nie są specyficzne dla poszczególnych typów wirusowego zapalenia wątroby. Do najczęstszych objawów wspólnych dla wszystkich typów wirusowego zapalenia wątroby o umiarkowanym nasileniu należy podwyższona temperatura ciała utrzymująca się przez wiele dni, zmęczenie, stopniowa utrata apetytu, nudności, tępy ból i dyskomfort przy DRL, wymioty, liczne luźne stolce, ciemny mocz, żółtaczka skóry i błon śluzowych oraz jasne stolce. Zasadniczo ostatecznym wynikiem choroby jest eliminacja wirusa i całkowite wyzdrowienie, jednak może wystąpić również przebieg piorunujący ze skutkiem śmiertelnym lub przejście w chorobę przewlekłą, co sprawia, że wirusowe zapalenie wątroby jest poważnym problemem zdrowia publicznego na całym świecie. W klasycznej infekcjologii opisano cztery stadia kliniczne choroby: stadium inkubacji lub stadium przedkliniczne charakteryzujące się intensywną replikacją wirusa; stadium prodromalne lub prekliniczne z wyraźnymi ogólnymi objawami zakażenia; stadium sikteryjne; stadium zdrowienia. Etapy te mogą wykazywać duże indywidualne zróżnicowanie pod względem długości i nasilenia. Rozwój technologii molekularnych w ostatniej dekadzie w znacznym stopniu przyczynił się do lepszego zrozumienia patogenezy wirusowych zapaleń wątroby i pozwolił na odpowiednie monitorowanie efektów terapii przeciwwirusowej. Główną wadą tych badań jest jednak ich wysoki koszt. Przedstawiono podstawowe cechy kliniczne i możliwości diagnostyczne poszczególnych typów wirusowych zapaleń wątroby, ze szczególnym uwzględnieniem najnowszych ważnych koncepcji dotyczących patogenezy choroby.