Description
Kalcytonina jest wytwarzana i uwalniana przez komórki parafolikularne tarczycy („komórki C”). W surowicy osób zdrowych i chorych wykryto wiele form krążącej kalcytoniny. Wszystkie one określane są jako „krążąca kalcytonina immunoreaktywna”. Kalcytonina powstaje z większych prekursorów. Prekalcytonina (116 aminokwasów) jest rozszczepiana do prokalcytoniny, która jest dalej rozszczepiana do niedojrzałej kalcytoniny (33 aminokwasy), a następnie do dojrzałej kalcytoniny, monomeru 3,5-kd peptydu składającego się z 32 aminokwasów, który jest jedyną biologicznie aktywną formą.
Pełne spektrum regulacji kalcytoniny nie jest całkowicie poznane, ale jej wydzielanie jest przede wszystkim regulowane przez stężenie zjonizowanego wapnia, przy czym wzrost zjonizowanego wapnia prowadzi do wzrostu kalcytoniny, podczas gdy farmakologiczne dawki kalcytoniny zmniejszają stężenie wapnia i fosforanów w surowicy poprzez hamowanie osteoklastycznej resorpcji kości i zmniejszanie reabsorpcji w kanalikach nerkowych. Do innych silnych czynników pobudzających wydzielanie kalcytoniny należą hormony peptydowe przewodu pokarmowego, w szczególności gastryna. Występuje łagodny poposiłkowy wzrost stężenia kalcytoniny.
Dokładna rola fizjologiczna kalcytoniny u ludzi pozostaje do wyjaśnienia. Wiadomo, że działa ona na kości, nerki i przewód pokarmowy. Kalcytonina wiąże się bezpośrednio z osteoklastami, przez co bezpośrednio hamuje osteoklastyczną resorpcję kości, efekt ten jest obserwowany w ciągu kilku minut po podaniu kalcytoniny. Chociaż to zahamowanie może być ważne w krótkoterminowej kontroli obciążenia wapniem, jest ono przemijające i prawdopodobnie odgrywa nieistotną rolę w ogólnej homeostazie wapnia. Kalcytonina hamuje również działanie hormonu przytarczyc i witaminy D.
Chociaż niektóre badania kliniczne sugerują, że stężenie wapnia w surowicy może pozostawać bez zmian u pacjentów po całkowitej tyreoidektomii, inne sugerują, że rak rdzeniasty tarczycy (MTC) i nadmiar kalcytoniny mogą prowadzić do znacznej hipokalcemii. Kalcytonina indukuje zwiększony klirens nerkowy wapnia i fosforanów.
Wskazania/Zastosowanie
Metoda oznaczania kalcytoniny jest pomocna w identyfikacji pacjentów z guzkową chorobą tarczycy. Jest ono często wykonywane w nadziei na identyfikację wczesnego MTC, który może być widoczny w przebiegu mnogiej neoplazji endokrynnej (MEN) typu 2. Skuteczne leczenie MTC zależy od wczesnego wykrycia; późne wykrycie wiąże się z gorszym rokowaniem. Niewielkie podwyższenie stężenia kalcytoniny przy następowej eksploracji chirurgicznej tarczycy może pozwolić klinicyście na identyfikację tej zmiany we wczesnym, niewyczuwalnym stadium rozwoju.
W Stanach Zjednoczonych rutynowe oznaczanie kalcytoniny u pacjentów z guzkową chorobą tarczycy było długo uważane za nieopłacalne. W Europie jednak badania wykazały, że praktyka ta jest w rzeczywistości opłacalna. W jednej z analiz przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych stwierdzono, że rutynowe oznaczanie stężenia kalcytoniny u pacjentów z guzkową chorobą tarczycy jest równie opłacalne jak inne badania przesiewowe, np. w kierunku hormonu tyreotropowego, raka piersi (mammografia) i raka jelita grubego (kolonoskopia).
Swoistość testu kalcytoninowego wzrasta wraz z testami prowokacyjnymi. Stymulacja pentagastryną przed oznaczeniem kalcytoniny zwiększa czułość diagnostyczną MTC. Poziom kalcytoniny w osoczu lub surowicy wyższy niż 100 pg/ml powinien podnieść wskaźnik podejrzenia dla tego agresywnego nowotworu.
Uwagi
Oprócz tego, że badanie kalcytoniny jest bardzo przydatne u pacjentów z MTC/rodzinnym MTC, poziom kalcytoniny jest podwyższony w innych nowotworach złośliwych, takich jak guzy rakowe, rak płuc, czerniak, rak trzustki i piersi oraz guz chromochłonny.
Podwyższenie stężenia kalcytoniny odnotowano w ostrym i przewlekłym uszkodzeniu nerek, hiperkalcemii i ciężkiej chorobie.
Precyzyjne oznaczenie stężenia kalcytoniny w surowicy nie jest przydatne do oceny wapnia lub chorób metabolicznych kości.
Ocena stężenia kalcytoniny jest wykorzystywana do wspomagania decyzji dotyczących antybiotykoterapii w przewlekłych zakażeniach bakteryjnych.