19.07.2018
Chiny uciekły się do polityki jednego dziecka w 1979 roku, aby ograniczyć swoją balonującą wówczas populację, a następnie ponad trzy dekady później zmieniły ją na politykę dwóch dzieci. Eksperci twierdzą, że nie może być wzorem dla innych krajów.
Prawie cztery dekady po tym, jak Chiny wprowadziły bezprecedensową politykę jednego dziecka, aby ograniczyć swoją wówczas rosnącą populację, rząd ogłosił rozluźnienie pod koniec 2015 roku i zaczął zezwalać parom na posiadanie dwójki dzieci zamiast jednego. Teraz ma to nawet na celu zwiększenie współczynnika dzietności narodu, który jest jednym z najniższych na świecie.
Odkąd polityka dwójki dzieci weszła w życie, na początku 2016 roku, Chiny odnotowały skokowy wzrost liczby urodzeń. W 2016 roku liczba urodzeń wzrosła o 7,9 procent rok do roku, co jest najwyższym wzrostem od 2000 roku, według Chińskiej Narodowej Komisji Zdrowia.
Czytaj dalej: ONZ: 68 procent światowej populacji będzie mieszkać w miastach do 2050 roku
Komisja przewidziała również, że liczba nowych urodzeń osiągnie między 17 a 20 milionów do 2020 roku. Co więcej, polityka dwójki dzieci ma zwiększyć liczbę osób w wieku produkcyjnym aż o 30 milionów i zmniejszyć wskaźnik starzenia się społeczeństwa o 2 procent.
Jednakże niektóre badania pokazują, że nawet jeśli przewidywania chińskiego rządu okażą się trafne, wpływ polityki dwójki dzieci na starzejącą się populację Chin i tak będzie minimalny.
Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez Australian National University, rozluźnienie polityki jednego dziecka zwiększyłoby tylko roczny wzrost PKB Chin o 0,5 procent. Ponadto, zmniejszyłoby to wskaźnik zależności wiekowej – stosunek starszych osób zależnych (osób starszych niż 64 lata) do populacji w wieku produkcyjnym (osób w wieku 15-64 lat) – o zaledwie 0,03 procent, stwierdzono w raporcie.
Dając szansę chorym i porzuconym chińskim dzieciom
Podczas gdy niektórzy przypisują zbliżający się kryzys ludnościowy Chin polityce jednego dziecka, inni twierdzą, że spadek współczynnika dzietności jest wynikiem długoterminowej polityki rządu i innych zmian społeczno-gospodarczych.
„Późniejsza, dłuższa, mniejsza polityka z lat 70. przyczyniła się do spadku płodności” – powiedział demograf Stuart Gietel-Basten. „Następnie, w latach 80-tych, to rozwój gospodarczy, edukacja, prawa kobiet, aktywność zawodowa i urbanizacja obniżyły płodność.”
Krótkoterminowe i długoterminowe skutki
Niemniej jednak eksperci uważają politykę jednego dziecka za bezprecedensowe i wyjątkowe wydarzenie w historii ludzkości. Feng Wang, profesor socjologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Irvine, powiedział, że polityka jednego dziecka była możliwa „dzięki szczególnemu kontekstowi politycznemu i instytucjom politycznym w Chinach”. Ponieważ Chiny były pod ogromną presją, aby zwiększyć wzrost gospodarczy i wykorzystać go jako podstawę legitymizacji politycznej, okoliczności utorowały drogę dla chińskiego rządu do przeforsowania polityki z determinacją.
„Nie widzimy, aby inne rządy na świecie umieszczały kontrolę populacji tak centralnie, aby utrzymać swoją legitymizację polityczną” – powiedział DW Wang.
Przez lata wielu wewnątrz i na zewnątrz Chin krytykowało politykę jednego dziecka, chociaż niektórzy eksperci uważają, że mogła ona przyczynić się do szybkiego wzrostu gospodarczego azjatyckiego giganta w ciągu ostatnich trzech dekad.
Wang wskazał, że egzekwowanie polityki pozwoliło większości chińskich rodzin wydać mniej na dzieci per capita, a to z kolei pomogło w oszczędnościach, inwestycjach i wzroście gospodarczym. Dodatkowo, ponieważ rodziny inwestowały więcej w edukację jedynego dziecka, pomogło to wychować najbardziej wykształcone pokolenie w historii Chin, powiedział ekspert.
„Wielu z nich należących do tego pokolenia jest wysoko wykształconych i mogą naprawdę zaangażować się w nową gospodarkę bardzo produktywnie”, dodał Wang.
Niemniej jednak, jak twierdzą analitycy, polityka jednego dziecka doprowadziła również do tego, że niezliczone rodziny skończyły jako bezdzietne, pozostawiając rodziców bez żadnego emocjonalnego i fizycznego wsparcia w ich późniejszych latach.
Chiny staną przed ogromnymi wyzwaniami z powodu tej krótkowzrocznej i ekstremalnej polityki, ostrzegł Wang. „Wprowadzając politykę jednego dziecka, Chiny osiągnęły krótkoterminowe zyski, ale spuszczając wodę ze stawu, zapewniły, że nie będzie już ryb”, powiedział Wang.
Czytaj dalej: Jak potężne jest chińskie wojsko?
Największe łamanie praw człowieka
Polityka jednego dziecka nie tylko przekształciła strukturę rodzinną Chin, ale także spowodowała masowe łamanie praw człowieka, gdy rząd próbował ją egzekwować w całym kraju. W badaniu przeprowadzonym przez Martina Whyte’a, Yong Cai i Wanga, naukowcy stworzyli wykres przedstawiający wzrost liczby indukowanych aborcji i sterylizacji kobiet we wczesnych latach 80-tych.
Według Wanga, ekstremalne programy kontroli urodzeń zmusiły wiele kobiet do poddania się tym procedurom, a zjawisko to zmniejszyło się dopiero w latach 90-tych.
„Masowa sterylizacja i przymusowe aborcje są naprawdę niezrozumiałe w jakikolwiek sposób z nowoczesnego punktu widzenia”, powiedział Yong Cai, profesor socjologii na Uniwersytecie Karoliny Północnej w Chapel Hill. „Brutalne naruszenia praw człowieka zmniejszyły się częściowo dlatego, że edukacja zmieniła mentalność ludzi.”
W uzupełnieniu do fizycznych aspektów naruszeń, Wang powiedział, że polityka jednego dziecka również głosiła filozofię, że „istoty ludzkie to tylko liczby”. Argumentował, że taka mentalność stanowi fundamentalny brak szacunku dla ludzi i dlatego trudno jest innym krajom na świecie wprowadzić podobną politykę, aby przeciwdziałać szybkiemu wzrostowi populacji.
” masowe naruszenie praw człowieka, myślę, że byłoby to trudne do wykonania przez jakikolwiek kraj na świecie”, zauważył Wang.
Kraje takie jak Korea Południowa i Indie również wprowadziły programy kontroli populacji w latach 70-tych i 80-tych, ale nie przekształciły się one w politykę jednego dziecka. Analitycy twierdzą, że jest to niewyobrażalne, aby jakikolwiek kraj chciał teraz przyjąć tak ekstremalną politykę. „Polityka ta nie powinna być wzorem” – powiedział DW Gietel-Basten. „Jej pozytywny wpływ jest wątpliwy, a potencjał negatywnych skutków ubocznych jest bardzo wysoki.”
William Yang (Taipei)