Jakość życia po fundoplikacji Nissena u pacjentów z chorobą refluksową przełyku: Porównanie między długo- i krótkoterminową obserwacją Castelijns P S, Ponten J E, vd Poll M C, Bouvy N D, Smulders J F -. J Min Access Surg

ORIGINAL ARTICLE

Rok : 2018 | Volume : 14 | Issue : 3 | Page : 213-220

Quality of life after Nissen fundoplication in patients with gastroesophageal reflux disease: Comparison between long- and short-term follow-up
P S. S Castelijns1, J E. H Ponten1, M C. G vd Poll2, ND Bouvy3, JF Smulders1
1 Department of Surgery, Catharina Hospital Eindhoven, 5623 EJ Eindhoven, The Netherlands
2 Department of Surgery, MUMC+; Department of Intensive Care, 6229 HX Maastricht, The Netherlands
3 Department of Surgery, MUMC+, 6229 HX Maastricht, The Netherlands

Adres do korespondencji:
Dr. J F Smulders
Department of Surgery, Catharina Hospital Eindhoven Michelangelolaan 2, 5623 EJ Eindhoven
The Netherlands

Source of Support: Brak, Conflict of Interest: Brak

Check

.

1

DOI: 10.4103/jmas.JMAS_75_17

Introduction: Fundoplikacja Nissena jest złotym standardem w chirurgicznym leczeniu choroby refluksowej przełyku (gastroesophageal reflux disease – GERD). Liczne badania donoszą o doskonałych wynikach krótkoterminowych. Brakuje jednak danych dotyczących długoterminowej jakości życia. Celem niniejszej pracy jest zbadanie długoterminowej jakości życia po fundoplikacji Nissena u pacjentów z GERD i porównanie jej z wynikami krótkoterminowymi.
Pacjenci i metody: Przeanalizowaliśmy retrospektywnie wszystkich pacjentów, którzy przeszli laparoskopową fundoplikację Nissena dla GERD między styczniem 2004 a styczniem 2016 roku. Wszyscy pacjenci otrzymali pocztą walidowany kwestionariusz GERD-Health-Related Quality of Life w celu oceny pooperacyjnej jakości życia. Maksymalna jakość życia jest reprezentowana przez wynik 75 punktów. Wtórnymi miarami wyników były powikłania i częstość nawrotów.
Wyniki: Sto siedemdziesiąt pięć (77,1%) z 227 operowanych chorych zwróciło kwestionariusz. Mediana czasu obserwacji wyniosła 3,7 (0,1-10,3) roku. Średni wiek wynosił 51,6 roku (zakres 15-85 lat), 72 pacjentów to mężczyźni. Odnotowano doskonałą jakość życia z medianą 70 punktów (zakres 2-75). Odsetek reoperacji wyniósł 13,6% (23/169); reoperacja była spowodowana nawrotem refluksu u 12 pacjentów i utrzymującą się dysfagią u 11 pacjentów. 91,3% reoperacji wykonano w ciągu pierwszych 5 lat po operacji. Śmiertelność wynosiła zero.
Wnioski: Przedstawiamy dużą serię jednoośrodkowych, wykonywanych przez jednego chirurga laparoskopowych fundoplikacji Nissena. Pomimo wskaźnika reoperacji wynoszącego 13,6%, stwierdziliśmy doskonały długoterminowy wynik objawowy. Nie było różnicy między wynikami krótko- i długoterminowymi.

Słowa kluczowe: Gastroesophageal reflux disease, laparoscopic, long-term follow-up, Nissen, quality of life

Jak cytować ten artykuł:
Castelijns P S, Ponten J E, vd Poll M C, Bouvy N D, Smulders J F. Quality of life after Nissen fundoplication in patients with gastroesophageal reflux disease: Porównanie między długo- i krótkoterminową obserwacją. J Min Access Surg 2018;14:213-20

Jak cytować ten URL:
Castelijns P S, Ponten J E, vd Poll M C, Bouvy N D, Smulders J F. Quality of life after Nissen fundoplication in patients with gastroesophageal reflux disease: Porównanie między długo- i krótkoterminową obserwacją. J Min Access Surg 2018 ;14:213-20. Available from: https://www.journalofmas.com/text.asp?2018/14/3/213/214880

¤ Introduction

Laparoskopowa chirurgia antyrefluksowa (LARS) jest uważana za złoty standard w chirurgicznym leczeniu choroby refluksowej przełyku (GERD).Od czasu, gdy w 1992 roku Cuschieri i wsp. wykonali pierwszą laparoskopową fundoplikację Nissena, zabieg ten z czasem zyskiwał coraz większą popularność. Wiele badań donosi o dobrych wynikach po fundoplikacji Nissena z pomyślnym wynikiem objawowym u 80%-95% pacjentów w długoterminowej obserwacji trwającej do 5 lat.,,,, Pomimo dobrych wyników objawowych, nadal jest wielu pacjentów, którzy zgłaszają nawroty refluksu lub nowe objawy, które nie występowały przed operacją. Może to negatywnie wpływać na jakość życia.
Kwestionariusz GERD-Health-Related Quality of Life (GERD-HRQL) jest zwalidowanym narzędziem do pomiaru jakości życia po LARS u pacjentów z GERD.,, Kwestionariusz ocenia najczęstsze objawy i ich wpływ na codzienne życie. Wiele badań przedstawia wyniki objawowe po fundoplikacji Nissena. Jednak bardzo niewiele badań dotyczy długoterminowej jakości życia. Dlatego celem niniejszej pracy jest przedstawienie jakości życia po fundoplikacji metodą Nissena w długoterminowej obserwacji trwającej do 10,3 lat. Porównaliśmy wyniki długoterminowe z wynikami krótkoterminowymi. Jest to badanie jednoośrodkowe, prowadzone przez jednego chirurga.

¤ Pacjenci i metody

Do badania włączono pacjentów, u których wykonano operację antyrefluksową z powodu GERD. Początkowo chorzy byli diagnozowani na podstawie 24-godzinnej pH-metrii endoskopowej z potwierdzonym zapaleniem przełyku. Od momentu wprowadzenia w 2010 roku wytycznych SAGES dotyczących GERD, pacjenci byli diagnozowani zgodnie z tymi wytycznymi. Wszystkie dane zostały pobrane z systemu informatycznego szpitala, dla pacjentów, którzy byli operowani w naszym ośrodku pomiędzy 1 stycznia 2004 a 1 stycznia 2016 roku. Parametry, które wyodrębniono, obejmowały charakterystykę pacjenta, objawy przedoperacyjne, stosowanie leków, diagnostykę i wynik operacji.

Wszystkim pacjentom przesłano pocztą kwestionariusz GERD-HRQL. Jest to zatwierdzony i standaryzowany kwestionariusz, który okazał się skuteczny w raportowaniu jakości życia pacjentów z GERD. Maksymalny wynik 75 punktów oznacza doskonałą ogólną jakość życia, a wynik 0 punktów oznacza bardzo niską jakość życia. Aby ułatwić porównanie wyników, podzieliliśmy tę szeroką skalę na trzy grupy. Wynik 0-25 został sklasyfikowany jako wynik zły, 25-50 jako wynik średni, a wynik jakości życia ≥50 został sklasyfikowany jako wynik dobry. Poszczególne pozycje dotyczące zgagi i regurgitacji dają wynik maksymalnie 30 punktów, co oznacza brak jakiegokolwiek obciążenia. Wynik 0 wiąże się z wysokim odsetkiem skarg na dany objaw. Wynik zgagi lub regurgitacji >18 oznacza eliminację danego objawu. Kwestionariusz został załączony jako . Z osobami, które nie udzieliły odpowiedzi, kontaktowano się telefonicznie do 3 razy, aby zmaksymalizować odsetek odpowiedzi. Przedstawiono tylko dane z obserwacji dotyczące respondentów.
Technika chirurgiczna
Wszystkie zabiegi wykonano laparoskopowo. U wszystkich pacjentów wykonano całkowitą dysekcję ujścia i tylną cruroplastykę z użyciem niewchłanialnych szwów plecionych (Ti-cron™, Covidien, New Haven, CT, USA). Drożność musi wynosić co najmniej 10 mm od przełyku. Jeśli obecna była duża przepuklina rozworu przełykowego, cruroplastyka była wzmacniana przy użyciu niewchłanialnej siatki protetycznej (Parietex™, Covidien, New Haven, CT, USA) według uznania chirurga operującego. Po przecięciu krótkich naczyń żołądkowych wykonano fundoplikację Nissena o 360°. Nie używaliśmy boogie do kalibracji fundoplikacji. Najbardziej dystalny szew mocuje opaskę do ściany przełyku, aby zapobiec jej teleskopowaniu. Nie wykonywaliśmy gastropeksji. Pacjentka nie otrzymała drenażu pooperacyjnego ani analgezji zewnątrzoponowej.
Bezpośredni okres pooperacyjny
Pacjentce zalecono dietę półpłynną przez 2 tygodnie po operacji. Czas operacji, powikłania podczas operacji, długość pobytu (LOS), wewnątrzszpitalne powikłania pooperacyjne i ponowne przyjęcia do szpitala uzyskano z systemu informacji szpitalnej.
Kontrola pooperacyjna
Pacjenci byli badani przez chirurga w ambulatorium 8 tygodni po wypisie. Podawanie inhibitora pompy protonowej (PPI) kontynuowano do pierwszej wizyty. Jeśli nie stwierdzono powikłań, pacjenci byli kierowani do lekarza ogólnego (GP) lub gastroenterologa w celu dalszej obserwacji. Leczenie było oceniane przez lekarza rodzinnego lub gastroenterologa. Nie wykonywaliśmy rutynowych badań pH ani endoskopii. Wykonywaliśmy dodatkową diagnostykę zarówno w celu wykonania badań przedoperacyjnych w przypadku reoperacji, jak i w przypadku utrzymujących się lub nawracających dolegliwości po pierwotnym zabiegu.

Analiza statystyczna
Bazy danych retrospektywnych były zarządzane w programie Access 2010 (Microsoft, USA). Wszystkie dane analizowano przy użyciu programu SPSS for MacOS w wersji 21.0 (SPSS Inc, Chicago, IL, USA).
Zgoda etyczna
Nie było wymagane uzyskanie zgody etycznej na przeprowadzenie tego badania, a zgodę na przeprowadzenie tego retrospektywnego badania wydała instytucjonalna komisja rewizyjna naszej instytucji.

¤ Wyniki

Charakterystyka pacjentów
Operowano łącznie 231 pacjentów. Czterech pacjentów zmarło w trakcie obserwacji z powodu choroby nowotworowej, kardiologicznej lub wypadku samochodowego. Skontaktowano się z pozostałymi 227 pacjentami, z czego 175 pacjentów zwróciło kwestionariusz, co dało wskaźnik odpowiedzi 77,1%. Sześciu pacjentów zwróciło kwestionariusz nie wypełniając go w całości. Nie podano przyczyny. Spośród pozostałych 169 operowanych pacjentów, 72 było mężczyznami (42,6%). Średni wiek wynosił 51,6 lat (zakres 15-85 lat). Średni okres obserwacji wynosił 3,7 roku, a maksymalny 10,3 roku.
Najczęstszymi dolegliwościami zgłaszanymi przed operacją były zgaga (82,8%), regurgitacja (26,0%) i ból w klatce piersiowej (23,7%). Na początku 90,5% pacjentów stosowało PPI na zgagę. Wszystkie charakterystyki wyjściowe przedstawiono w .

Tabela 1: Charakterystyka wyjściowa Click here to view

Wyniki operacyjne
Prawie wszyscy pacjenci przeszli laparoskopową fundoplikację Nissena z tylną cruroplastyką. Tylko u jednego pacjenta wykonano fundoplikację metodą Toupeta; powodem było konkretne życzenie pacjenta, aby wykonać fundoplikację metodą Toupeta, a nie Nissena. U pięciu pacjentów operacja została wykonana z powodu nawrotu GERD po wcześniejszej operacji antyrefluksowej. U pięciu pacjentów (3,0%) do wzmocnienia cruroplastyki użyto siatki z powodu nieoczekiwanie dużej przepukliny rozworu przełykowego. Łącznie 23 pacjentów było poddanych reoperacji w trakcie obserwacji. Powodem reoperacji była utrzymująca się dysfagia (47,8%) lub nawracająca zgaga (52,8%). U żadnego z pacjentów nie stwierdzono opóźnionego opróżniania żołądka z powodu uszkodzenia nerwu błędnego. Średni czas pobytu w szpitalu wynosił 2 dni, a maksymalny 18 dni. Śmiertelność operowanych chorych wynosiła zero.
Szczegółowe dane dotyczące wyników operacyjnych zestawiono w tabeli 2.

: Operative outcome Click here to view

Powikłania
W tym badaniu stwierdziliśmy wskaźnik powikłań na poziomie 7,1%. Komplikacje obejmowały perforację żołądka, krwawienie i otwarcie opłucnej. Wszystkie komplikacje mogły być opanowane podczas operacji bez żadnych dalszych następstw. Jednak w kilku przypadkach spowodowało to wydłużenie czasu pobytu w szpitalu. Szczegóły dotyczące powikłań można znaleźć w .

Jakość życia
Mediana ogólnego wyniku jakości życia wynosiła 70 (zakres 2-75) przy średniej obserwacji wynoszącej 3,7 roku. Nie było różnicy w jakości życia wśród pacjentów z obserwacją dłuższą niż 5 lat, w porównaniu z pacjentami z obserwacją <5 lat (P = 0,447). Zarówno punktacja zgagi, jak i punktacja niedomykalności są porównywalne pomiędzy krótko- i długoterminową obserwacją; nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic. W okresie obserwacji 50,3% pacjentów przyjmowało IPP w porównaniu z 90,9% w okresie wyjściowym (P< 0,05). Pełny przegląd wyników jakości życia przedstawiono w i . W obszernej analizie mającej na celu znalezienie predyktorów jakości życia, stwierdziliśmy jedynie, że obecność przedoperacyjnego odbijania się skutkuje niższą jakością życia .

Tabela 3: Jakość życia Click here to view

Rycina 1: Ocena jakości życia w podziale na kategorie. Wynik 0-25 jest klasyfikowany jako „Słaby”, 25-50 jako „Średni”, a wynik 50-75 jako „Dobry” Click here to view

Tabela 4: Przedoperacyjne predyktory jakości życia Click here to view

Długoterminowa versus krótkoterminowa jakość życia
Krótkoterminowa obserwacja została zdefiniowana jako <5 lat. Łącznie u 115 pacjentów okres obserwacji wynosił >5 lat, z medianą 1,9 roku (zakres 0,1-4,6). U pozostałych 54 pacjentów mediana obserwacji wynosiła 7,1 roku (zakres 5,1-10,3). Mediana jakości życia wyniosła 70,0 dla grupy krótkoterminowej w porównaniu z 70,5 dla grupy długoterminowej (P = 0,447). W przypadku porównania pooperacyjnej zgagi, regurgitacji czy stosowania PPI nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic. Wyniki przedstawiono w .
Re-operacja
W sumie 23 pacjentów poddano reoperacji podczas obserwacji (13,6%). Jedenastu pacjentów było ponownie operowanych z powodu utrzymującej się dysfagii (47,8%), a 12 z powodu nawracającej zgagi (52,2%). Mediana czasu do reoperacji wynosiła 380 dni (75-3488 dni); 21 (91,3%) reoperacji wystąpiło w ciągu pierwszych 5 lat po pierwotnej operacji.

Rycina 2: Przegląd przyczyn reoperacji. W sumie 23 reoperacje wystąpiły podczas obserwacji Click here to view

Jeśli dysfagia była powodem reoperacji, początkowa fundoplikacja Nissena była zamieniana na Toupet. Kiedy pojawiała się nawracająca zgaga, ponownie wykonywaliśmy fundoplikację Nissena. W większości przypadków owijka wydawała się tracić lub szwy były zerwane.
Średnia jakość życia wynosiła 62,7 dla pacjentów, którzy nie wymagali ponownej operacji w porównaniu z 53,1 dla pacjentów, którzy przeszli ponowną operację (P = 0,196). Ta ostatnia jakość życia jest mierzona po wykonaniu reoperacji.

¤ Dyskusja

Przedstawiamy dużą, jednoośrodkową serię pacjentów, u których wykonano laparoskopową fundoplikację Nissena z powodu GERD. Wykazaliśmy duży odsetek odpowiedzi wynoszący 77,1%, przy średniej obserwacji wynoszącej 3,7 roku. W tym badaniu stwierdziliśmy doskonałą jakość życia po fundoplikacji Nissena.
Fundoplikacja Nissena okazała się skuteczna w zmniejszaniu GERD i zapobieganiu nawrotom, nawet w długoterminowej obserwacji. Jednak tylko kilka badań wskazuje na jakość życia po fundoplikacji Nissena. Z czasem opracowano kilka narzędzi do pomiaru jakości życia. Nie ma zgody co do tego, który z nich jest lepszy; jednakże kwestionariusz GERD-HRQL okazał się skuteczny w pomiarze jakości życia po fundoplikacji Nissena z powodu GERD., Ponieważ jest to badanie retrospektywne, nie dysponujemy danymi dotyczącymi jakości życia przed operacją. Jednak mediana wyników jakości życia wyniosła 70, co jest zgodne z wynikami dużego badania Gee i wsp. Opisali oni dużą serię z odsetkiem odpowiedzi 54% i medianą obserwacji wynoszącą 60 miesięcy. Co ciekawe, okazało się, że pacjenci, którzy przeszli reoperację, zgłaszali niższą ocenę jakości życia. Jest to prawdopodobnie związane z uszkodzeniem nerwu błędnego, zarówno podczas pierwotnego zabiegu, jak i podczas reoperacji. Z literatury wiadomo, że pacjenci z uszkodzeniem nerwu błędnego mają wyższy odsetek reoperacji i zgłaszają gorszą jakość życia w długoterminowej obserwacji. Dlatego tak ważna jest właściwa selekcja pacjentów, którzy mają być poddani fundoplikacji metodą Nissena, aby zapobiec reoperacji. W oparciu o aktualną literaturę zaleca się wykonanie przynajmniej manometrii w celu wykluczenia chorób takich jak achalazja oraz 24-godzinnego pomiaru pH w przypadku, gdy w badaniu endoskopowym nie stwierdza się refluksowego zapalenia przełyku. Niestety, ze względu na retrospektywny charakter tego badania, nie udało nam się znaleźć wszystkich danych opisujących kompletne badania przedoperacyjne. Ponadto 55 pacjentów było operowanych przed wprowadzeniem wytycznych SAGES dotyczących GERD, a zatem nie u wszystkich wykonano manometrię. Nie udało nam się również znaleźć danych dotyczących przedoperacyjnej odpowiedzi na leki przeciwkwaśne u wszystkich chorych. Stwierdziliśmy, że przedoperacyjnie 90,5% pacjentów było na PPI, co zmniejszyło się do 50,3% w czasie obserwacji (P< 0,05). Wysoki odsetek pacjentów przyjmujących IPP w czasie obserwacji może przyczyniać się do dobrej jakości życia. Uważamy jednak, że ważniejsze jest, aby pacjenci zgłaszali dobrą jakość życia, niż aby byli całkowicie wolni od IPP. Zwłaszcza, że przed operacją nie byli zadowoleni ze swojej sytuacji na PPI.

Stwierdziliśmy wskaźnik reoperacji wynoszący 13,6%, z czego 7,1% było spowodowanych nawracającą zgagą. Wynik zgagi w skali GERD-HRQL wynoszący >18 jest klasyfikowany jako ustąpienie objawów. Na podstawie tej punktacji stwierdziliśmy nawrót zgagi u 23,7% pacjentów. Jest to sprzeczne z aktualnym piśmiennictwem, gdyż zgłaszane nawroty zgagi wynoszą około 10%-20%, a rzeczywisty odsetek reoperacji z powodu nawrotu dolegliwości wynosi około 3%-6%., Raportowane przyczyny nawrotów zgagi to nieodpowiednie wskazania do operacji z powodu niekompletnych badań przedoperacyjnych i niewykonania właściwych czynności technicznych. Ponadto wiadomo, że wraz ze wzrostem doświadczenia chirurga zmniejsza się częstość powikłań i reoperacji., Jak wspomniano wcześniej, wiadomo, że pacjenci z uszkodzeniem nerwu błędnego są częściej poddawani reoperacjom. Ponieważ było to badanie retrospektywne, nie byliśmy w stanie określić, czy pacjenci, którzy przeszli reoperację, rzeczywiście mieli uszkodzenie nerwu błędnego. Nasz wyższy wskaźnik reoperacji jest najprawdopodobniej spowodowany kombinacją wyżej wymienionych czynników.
Jedena z 23 reoperacji była spowodowana utrzymującą się dysfagią. Jest to częsty efekt uboczny fundoplikacji Nissena, a duża metaanaliza przeprowadzona przez Tian i wsp. w 2015 r. wykazuje wskaźnik dysfagii pooperacyjnej wynoszący 12,6% u pacjentów, którzy przeszli fundoplikację Nissena. W tym badaniu 8,9% pacjentów miało umiarkowaną do ciężkiej dysfagię, która może być wskazaniem do reoperacji. Jest to porównywalne z 6,5% reoperacji z powodu dysfagii w naszym badaniu. Dyfagia pooperacyjna jest znanym i poważnym problemem, a w literaturze opisywano od 1,8% do 10,8% reoperacji z powodu dysfagii. W celu zmniejszenia dysfagii niektórzy autorzy zalecają wykonanie fundoplikacji metodą Toupet’a. Pomimo niższego wskaźnika dysfagii, technika ta wydaje się być gorsza w kontrolowaniu objawów GERD w dłuższej perspektywie czasowej. Istnieją jednak również badania, w których opisano porównywalną kontrolę objawów GERD przy mniejszej liczbie powikłań pooperacyjnych i dlatego zaleca się wykonanie fundoplikacji Toupeta. Uważamy, że ważne jest, aby wykonać tę technikę, w której chirurg ma największe doświadczenie. W przypadku utrzymującej się dysfagii pooperacyjnej, fundoplikacja Nissena może być zamieniona na Toupeta, a w przypadku niedostatecznej kontroli refluksu po fundoplikacji Toupeta, może być zamieniona na Nissena. The final decision to perform either Nissen or Toupet should be tailored made.

Another outcome measurement in this study was the complication rate. Znaleźliśmy wskaźnik powikłań wynoszący 7,1%, który jest zgodny z ogólnym wskaźnikiem powikłań wynoszącym 6,3%, który został zgłoszony w dużej metaanalizie przez Memon i wsp. w 2015 roku. Wszystkie komplikacje były niewielkie i mogły być zarządzane podczas operacji bez żadnych dalszych następstw. Mediana czasu do reoperacji wynosiła 380 dni.
Niektórzy autorzy donoszą o istotności długoterminowych wyników po operacji antyrefluksowej. Jeśli jednak porównamy jakość życia po okresie obserwacji <5 lat z wynikami po >5 latach, nie zauważymy istotnej statystycznie różnicy. Może to sugerować, że większość powikłań i nawrotów występuje w ciągu pierwszych 5 lat od pierwszego zabiegu. Hipotezę tę potwierdza fakt, że prawie wszystkie reoperacje 21/23 (91,3%) zostały wykonane w ciągu 5 lat od pierwotnego zabiegu. Można więc wnioskować, że 5-letnia obserwacja po fundoplikacji Nissena może być wystarczająca do oceny jej skuteczności. Potwierdzają to badania Kelly i wsp., którzy podają, że większość reoperacji jest wykonywana w ciągu pierwszych 2 lat i nie zaobserwowali różnicy w wynikach objawowych między 5 a 10 rokiem obserwacji.

¤ Wnioski

Przedstawiamy dużą serię laparoskopowych fundoplikacji Nissena wykonanych w jednym ośrodku, przez jednego chirurga. Pomimo wskaźnika reoperacji wynoszącego 13,6%, stwierdziliśmy doskonały wynik objawowy w medianie obserwacji wynoszącej 3,7 roku. Nie stwierdziliśmy różnicy między wynikami krótkoterminowymi i długoterminowymi, dlatego 5-letnia obserwacja może być wystarczająca do oceny wyników fundoplikacji Nissena, ponieważ 91,3% reoperacji miało miejsce w ciągu 5 lat. Pacjenci, u których wykonano reoperację, doświadczali gorszej jakości życia; może to być spowodowane uszkodzeniem nerwu błędnego; wymaga to jednak dalszych badań.
Wsparcie finansowe i sponsoring
Nie dotyczy.
Konflikt interesów
Nie ma konfliktu interesów.

¤ References

	Soricelli E, Basso N, Genco A, Cipriano M. Long-term results of hiatal hernia mesh repair and antireflux laparoscopic surgery. Surg Endosc 2009;23:2499-504.
	Stefanidis D, Hope WW, Kohn GP, Reardon PR, Richardson WS, Fanelli RD, et al. Guidelines for surgical treatment of gastroesophageal reflux disease. Surg Endosc 2010;24:2647-69.
	Cuschieri A, Shimi S, Nathanson LK. Laparoscopic reduction, crural repair, and fundoplication of large hiatal hernia. Am J Surg 1992;163:425-30.
	Robertson AG, Patel RN, Couper GW, de Beaux AC, Paterson-Brown S, Lamb PJ, et al. Long-term outcomes following laparoscopic anterior and Nissen fundoplication. ANZ J Surg 2017;87:300-4.
	Lundell L, Miettinen P, Myrvold HE, Pedersen SA, Liedman B, Hatlebakk JG, et al. Continued (5-year) followup of a randomized clinical study comparing antireflux surgery and omeprazole in gastroesophageal reflux disease. J Am Coll Surg 2001;192:172-9.
	Dallemagne B, Weerts J, Markiewicz S, Dewandre JM, Wahlen C, Monami B, et al. Clinical results of laparoscopic fundoplication at ten years after surgery. Surg Endosc 2006;20:159-65.
	Kelly JJ, Watson DI, Chin KF, Devitt PG, Game PA, Jamieson GG, et al. Laparoscopic nissen fundoplication: Clinical outcomes at 10 years. J Am Coll Surg 2007;205:570-5.
	Gee DW, Andreoli MT, Rattner DW. Measuring the effectiveness of laparoscopic antireflux surgery: Long-term results. Arch Surg 2008;143:482-7.
	Velanovich V. The development of the GERD-HRQL symptom severity instrument. Dis Esophagus 2007;20:130-4.
	Simorov A, Ranade A, Jones R, Tadaki C, Shostrom V, Boilesen E, et al. Long-term patient outcomes after laparoscopic anti-reflux procedures. J Gastrointest Surg 2014;18:157-62.
	Koetje JH, Nieuwenhuijs VB, Irvine T, Mayne GC, Watson DI. Pomiar wyników laparoskopowej operacji antyrefluksowej: Quality of life versus symptom scores? World J Surg 2016;40:1137-44.
	Khaitan L, Bhatt P, Richards W, Houston H, Sharp K, Holzman M, et al. Comparison of patient satisfaction after redo and primary fundoplications. Surg Endosc 2003;17:1042-5.
	Draaisma WA, Rijnhart-de Jong HG, Broeders IA, Smout AJ, Furnee EJ, Gooszen HG, et al. Five-year subjective and objective results of laparoscopic and conventional nissen fundoplication: A randomized trial. Ann Surg 2006;244:34-41.
	van Rijn S, Rinsma NF, van Herwaarden-Lindeboom MY, Ringers J, Gooszen HG, van Rijn PJ, et al. Effect of vagus nerve integrity on short and long-term efficacy of antireflux surgery. Am J Gastroenterol 2016;111:508-15.
	Campos GM, Peters JH, DeMeester TR, Oberg S, Crookes PF, Tan S, et al. Multivariate analysis of factors predicting outcome after laparoscopic Nissen fundoplication. J Gastrointest Surg 1999;3:292-300.
	Bello B, Zoccali M, Gullo R, Allaix ME, Herbella FA, Gasparaitis A, et al. Gastroesophageal reflux disease and antireflux surgery-what is the proper preoperative work-up? J Gastrointest Surg 2013;17:14-20.
	Carlson MA, Frantzides CT. Complications and results of primary minimally invasive antireflux procedures: A review of 10,735 reported cases. J Am Coll Surg 2001;193:428-39.
	Catarci M, Gentileschi P, Papi C, Carrara A, Marrese R, Gaspari AL, et al. Evidence-based appraisal of antireflux fundoplication. Ann Surg 2004;239:325-37.
	Patti MG, Allaix ME, Fisichella PM. Analiza przyczyn niepowodzenia operacji antyrefluksowej i zasad leczenia: A review. JAMA Surg 2015;150:585-90.
	Watson DI, Baigrie RJ, Jamieson GG. A learning curve for laparoscopic fundoplication. Definable, avoidable, or a waste of time? Ann Surg 1996;224:198-203.
	Salminen P, Hiekkanen H, Laine S, Ovaska J. Surgeons’ experience with laparoscopic fundoplication after the early personal experience: Czy ma to wpływ na wynik? Surg Endosc 2007;21:1377-82.
	Tian ZC, Wang B, Shan CX, Zhang W, Jiang DZ, Qiu M, et al. Ameta-analysis of randomized controlled trials to compare long-term outcomes of Nissen and Toupet fundoplication for gastroesophageal reflux disease. PLoS One 2015;10:e0127627.
	Ma S, Qian B, Shang L, Shi R, Zhang G. A meta-analysis comparing laparoscopic partial versus Nissen fundoplication. ANZ J Surg 2012;82:17-22.
	Memon MA, Subramanya MS, Hossain MB, Yunus RM, Khan S, Memon B, et al. Laparoscopic anterior versus posterior fundoplication for gastro-esophageal reflux disease: A meta-analysis and systematic review. World J Surg 2015;39:981-96.

Ryciny

,
.