Jurajska wieprzowina: Co mógłby zjeść żydowski podróżnik w czasie?

Określenie czy dane zwierzę kopalne byłoby koszerne zależy od grupy, którą badamy. W przypadku ssaków, ryb i owadów, jest to kwestia tego, czy możemy określić obecność lub brak simanim. W biologii ewolucyjnej jest to równoznaczne z określeniem obecności lub braku poszczególnych cech. W niektórych przypadkach cechy te można zaobserwować bezpośrednio, w innych musimy użyć narzędzi rekonstrukcji filogenetycznej, by wiarygodnie określić ich obecność. Ptaki (i dinozaury) są bardziej skomplikowane; w tym przypadku będziemy musieli opierać się głównie na rekonstrukcjach ekologii i zachowania. Z konieczności, będziemy musieli w dużej mierze zignorować koncepcję mesory; te starożytne zwierzęta długo poprzedzają kogokolwiek, kto miałby tradycję ich jedzenia.

Ryby

Jako pierwsze podejście, założymy, że jeśli dany rodzaj ryby jest koszerny dzisiaj, jego przodkowie byliby również koszerni. Możemy zatem zapytać: jaki jest zapis kopalny grup ryb koszernych? Lista dzisiejszych ryb koszernych i niekoszernych oraz grup taksonomicznych, do których należą, została opracowana kilkadziesiąt lat temu przez Jamesa W. Atza, kuratora ichtiologii z Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej i jest szeroko rozpowszechniona w Internecie (np. http://www.kosherquest.org/bookhtml/FISH.htm). Lista ta zawiera albo rodzinę taksonomiczną, do której należą ryby (np. rodzina Clupeida, śledzie), albo rodzaj (Coryphaena, ryby delfinowate), albo nawet nazwę gatunku (Dissostichus eleginoides – morlesz chilijski). Porównaliśmy listę Atza z tą w aktualnej bazie danych Fishbase (Froese i Pauly 2014), aby ustalić, czy nazwy rodzin wymienione przez Atza są nadal w użyciu i zaktualizowaliśmy je tam, gdzie było to stosowne. Dla jego rodzajów i gatunków, użyliśmy Fishbase do określenia, do jakiej rodziny należały. Rodziny te zostały następnie umieszczone w najnowszej klasyfikacji ryb opartej na metodach filogenetyki molekularnej (Betancur et al. 2013). Wreszcie, użyliśmy Paleobiology Database (paleodb.org), aby określić, czy rodziny te posiadają zapis kopalny. The Paleobiology Database jest wysiłkiem społeczności w celu stworzenia bazy danych o występowaniu organizmów kopalnych w czasie, przestrzeni i środowisku.

Niemal wszystkie ryby koszerne należą do podklasy Neopterygii klasy Actinopterygii (ray finned bony fishes), a większość (ale nie wszystkie) są członkami infraklasy Teleostei (teleost fishes) w ramach Neopterygii, najbardziej powszechnej współczesnej grupy ryb. Główne wyjątki to płetwale, które są przypisane do Infraklasy Holostei i kontrowersyjne jesiotry, które są członkami aktynopterygijskiej podklasy Chondrostei. Przynależność do teleostów nie czyni ryby koszerną, gdyż sum (Order Siluriformes) i węgorz (Order Anguilliformes) są niekoszerne. Nawet jeden rząd może zawierać zarówno ryby koszerne jak i niekoszerne. Na przykład, rząd Perciformes zawiera zarówno okonie (koszerne) jak i skulpiny (niekoszerne). Klasyfikacja sama w sobie jest więc niewiarygodnym przewodnikiem do koszerności.

Figura 1 pokazuje znany zakres czasowy rodzin, których członkowie dzisiaj są uważani za koszernych i które występują w zapisie kopalnym. Zakres ten sięga od dnia dzisiejszego do najstarszego kopalnego wystąpienia tej rodziny. Z czterdziestu czterech rodzin, których skamieniałości zostały odnalezione, tylko 14 sięga aż do kredy, cztery do jury, a tylko jedna, bowfins (Rodzina Amiidae) aż do triasu.

Lista ta, oczywiście, obejmuje tylko rodziny ryb występujące dziś w wodzie. W przypadku kopalnych członków tych żyjących rodzin i wymarłych grup ryb, spostrzegawczy Żyd zażądałby fizycznego wykazania, że miały one płetwy i odpowiednie rodzaje łusek. Podobnie jak większość innych organizmów, ryby mają małe prawdopodobieństwo pozostawienia po sobie zapisu kopalnego. Liczne procesy biologiczne, chemiczne i fizyczne zachodzące po śmierci, znane pod wspólną nazwą procesów taphonomicznych, szybko rozkładają tkanki miękkie, rozrzucają łuski i kości, a w końcu niszczą nawet tkanki twarde. Na szczęście istnieją miejsca, które pozwalają na wyjątkowe zachowanie, w tym kompletnych ryb. Paleontolodzy określają te złoża skamieniałości mianem lagerstätten.

Jednym z najbardziej znanych lagerstätte jest formacja Green River z Kolorado, Wyoming i Utah (Grande 2013). Skamieniałości te występują w drobnoziarnistych i cienko uwarstwionych osadach, które zostały zdeponowane w dużych jeziorach w okresie eocenu, około 55 milionów lat temu. Ryby zachowane w tych osadach są często zachowane w całości, łącznie z płetwami i łuskami (ryc. 2a), i kwalifikowałyby się jako koszerne. Należy zauważyć, że na wielu stanowiskach kopalnych zachowały się również izolowane łuski (ryc. 2b).

Sięgając znacznie dalej wstecz, zwierzęta, które nazwalibyśmy „rybami”, po raz pierwszy pojawiły się w kambrze, około 520 milionów lat temu (Long 2011; Erwin i Valentine 2013). Tym wczesnym kręgowcom nie tylko brakowało płetw i łusek, ale nie miały też szczęk. Późniejsze egzemplarze tych ryb były pokryte kośćmi, często tworzącymi misterny pancerz. Najstarsze kostne ryby promieniopłetwe (Actinopterygii) występują w późnym sylurze, ok. 420 mln lat temu, ale są niekompletne (Long 2011). Spektakularne przykłady kompletnego zachowania znane są z dewonu, które pokazują, że ryby te miały płetwy i łuski ganoidalne. Ryby, które możemy definitywnie rozpoznać jako teleosty, pojawiają się po raz pierwszy we wczesnej jurze, ale również mają łuski ganoidalne (Long 2011; Friedman 2015). Najwcześniejsze ryby teleostów z łuskami cykloidalnymi, a więc prawdopodobnie koszerne, są znajdowane na całym świecie później w Jurze; należą one do wymarłych grup (Arratia et al. 2004; Barthel et al. 1990; Chellouche et al. 2012).

Smaki

Prawa kaszrutu zabraniają wszelkich ssaków, które nie mają zarówno kopyt parzystokopytnych, jak i nie żują pałek. Kopyta parzystokopytne, w sensie anatomicznym, odnoszą się do zwierząt, które wykazują symetrię stóp parzystokopytnych, gdzie palce stopy są ułożone symetrycznie w poprzek osi pomiędzy trzecim i czwartym palcem, i chodzą na kopytach na ostatnim paliczku palca (na czubkach palców), postawa znana jako unguligrade (ryc. 3, 4). Z kolei u wielbłądów, mimo że są parzystokopytne, nie uważa się, że mają „prawdziwe kopyta”; chodzą one na szerokiej elastycznej poduszce pod środkowymi palcami, z dwoma paznokciami u nóg rozstawionymi z przodu (Klingel 1990; ryc. 3c, 4c). Ich postawa stóp jest digigrade.

Cud-chewing, lub żucie, jest systemem fermentacji pokarmów roślinnych w przedniej części żołądka, który jest podzielony na kilka komór. Jedzenie jest żuć, połknąć, fermentacji, a następnie regurgitated i żuć na drobniejsze cząstki, przechodząc do następnej komory. W procesie fermentacji bakterie żyjące w komorze rozkładają celulozę, której ssaki nie są w stanie normalnie strawić. Współczesne wielbłądy i lamy żują paszę, choć ich układ pokarmowy różni się od układu przeżuwaczy (przeżuwacze mają cztery komory trawienne jako część kompleksu żołądkowego, wielbłądy mają trzy).

Stosowanie tych rygorów do współczesnych zwierząt jest dość proste, ponieważ te dwie cechy są ograniczone tylko do członków kladu Ruminantia, który jest podgrupą ssaków kopytnych o parzystych palcach, która obejmuje bydło, kozy, owce, antylopy, jelenie, pronghorn, jelenie mysie, żyrafy (Zivotofsky 2000) i okapi (klad jest grupą taksonomiczną, której członkowie mają wspólnego przodka; W tym przypadku nie ma ona formalnie powiązanego poziomu linneańskiego, takiego jak rodzina czy rząd). Wielbłądy i ich krewni należą do innego kladu, Tylopoda.

Określenie, czy starożytny ssak miał kopyta parzystokopytne, może być wykonane bezpośrednio przy użyciu skamieniałości kończyn, poprzez sprawdzenie symetrii stopy, aby upewnić się, że przechodzi ona między palcami 3 i 4, oraz kształtu ostatniego paliczka palca, który powinien być szeroki i płaski, a nie spiczasty lub zakrzywiony (ryc. 3, 4).

Określenie, czy zwierzę przeżuwa pałeczkę jest znacznie trudniejsze. Ponieważ zęby są tym, czego używa się do żucia i są one zdecydowanie najczęstszymi szczątkami ssaków, byłyby one logicznym miejscem do określenia na podstawie skamieniałości, czy zwierzę żuło pałeczkę, czy nie. Niestety, nie ma dostrzegalnych różnic między zębami parzystokopytnych żujących i nie żujących. Po pierwsze, można by pomyśleć, że regurgitacja tak dużej ilości materiału z powrotem do jamy ustnej może powodować nadmiar kwasu żołądkowego w jamie ustnej i rozpoznawalne uszkodzenia zębów; jednak część ewolucji przeżuwania (przeżuwanie pałek i wielokomorowe żołądki) obejmowała system mechanizmów redukujących kwas. Przeżuta i strawiona masa roślinna jest zwracana do jamy ustnej, gdzie ślina ma wysoką koncentrację wodorowęglanów, które działają jak bufor dla kwasu żołądkowego, który dostaje się do jamy ustnej wraz z kiszką (McDougall 1948). To zmniejsza częstość występowania zużycia kwasu na zęby.

Inną opcją jest testowanie kopalnych zębów na stosunek stabilnych izotopów obecnych dla danego elementu, takich jak stosunek węgla C12 do C13. Stosunki te są zmieniane poprzez przechodzenie przez komórki żywych organizmów, proces zwany frakcjonowaniem. Różne rodzaje roślin mają różne proporcje C12 do C13, a proporcje te można zaobserwować w zębach zwierząt, które je jedzą. Oznacza to, że patrząc na proporcje C12 do C13 w kopalnych zębach, możemy stwierdzić, jakimi roślinami żywił się dany roślinożerca (Cerling i Harris, 1999). Ten rodzaj analizy jest szeroko stosowany w paleontologii, by lepiej zrozumieć ssaki i to, co jadły w różnych czasach. Istnieją wyraźne różnice w trawieniu przeżuwaczy w porównaniu z innymi ssakami, ponieważ nie tylko trawią one materię roślinną, ale także bakterie, które żyją w jelitach i trawią celulozę. Nie jest jeszcze technicznie możliwe określenie, czy wymarłe zwierzę przeżuwało pałeczkę na podstawie analizy stabilnych izotopów, choć podejście to może kiedyś okazać się przydatne w określeniu, czy dana skamielina wskazuje na trawienie przeżuwaczy.

Najlepsze dostępne podejście do identyfikacji wymarłych zwierząt koszernych nazywane jest „ekstantnym nawiasem filogenetycznym” (Witmer 1995). Metoda ta opiera się na naszej zdolności do wykorzystania historii ewolucyjnej danej grupy do przewidywania cech wymarłego członka, biorąc pod uwagę to, co wiemy o jego żyjących krewnych. Związki parzystokopytnych między sobą podsumowuje filogeneza na ryc. 5 (podsumowanie naszej wiedzy o wzajemnych powiązaniach grup organizmów. Wiemy, że wszystkie żyjące przeżuwacze żują paszę, a spośród wszystkich innych parzystokopytnych robią to tylko wielbłądy. Skamieniałe zwierzę w pozycji A można z całą pewnością zaliczyć do przeżuwaczy na podstawie innych cech diagnostycznych, takich jak posiadanie dwóch zrośniętych kości w kostce (navicular i cuboid). Na tej podstawie możemy wnioskować, że kopalne zwierzę A powinno posiadać wszystkie inne cechy wspólne dla wszystkich przeżuwaczy, których nie można bezpośrednio zaobserwować w skamielinie, takie jak przeżuwanie. W przeciwieństwie do tego, kopalne zwierzę w pozycji B znajduje się poza częścią drzewa zawierającą współczesne przeżuwacze i dlatego nie jest otoczone przez żyjących przedstawicieli, których cechy znamy; w rezultacie nie możemy użyć tej metody do przewidzenia jego cech. Lądowe parzystokopytne, większy klad zawierający przeżuwacze, znane są w zapisie kopalnym tylko z najwcześniejszego eocenu, a same Ruminantia pojawiają się po raz pierwszy w późnym eocenie (ryc. 3b). Ruminantia występują w Eurazji, Afryce i Ameryce Północnej, a na pozostałe kontynenty zostały introdukowane. Ameryka Południowa miała swoje własne rodzime ssaki kopytne, z których wszystkie obecnie wymarły i żaden nie miał parzystokopytnej symetrii stóp (Buckley 2015). Początek migracji gatunków północnoamerykańskich, Wielka Amerykańska Wymiana Biotyczna (Marshall et al. 1982), przyniósł do Ameryki Południowej jelenie, które byłyby pierwszym koszernym gatunkiem ssaków na tym kontynencie.

Interestingly, although modern camels are expressly forbidden in the Torah, the oldest camelids in the fossil record are actually unguligrade. Problemem dla starożytnych wielbłądów jest dokładnie taka sama sytuacja jak w przypadku skamieliny w pozycji B na Rys. 5 – mamy stosunkowo niewiele żyjących wielbłądów, a większość kopalnych wielbłądów nie należy do grupy, która zawiera współczesne wielbłądy. Chociaż współczesne wielbłądy żują paszę, nie możemy bezpiecznie założyć, że starożytne wielbłądy miałyby tę samą umiejętność. Tak więc, chociaż jest to możliwe, że niektóre z najwcześniejszych wielbłądów w zapisie kopalnym mogły być uznane za koszerne, jeśli już przeżuwały pałeczkę, jest to niepewne.

Ptaki, inne dinozaury, pterozaury

Ptaki stanowią niezwykły zestaw trudności. W przeciwieństwie do ryb i ssaków, nie ma wyraźnych symanimów do szukania. W maksymalnie permisywnym scenariuszu, moglibyśmy przyjąć stanowisko, że 24 rodzaje ptaków konkretnie zakazanych są jedynymi zakazanymi ptakami, a zatem wszystkie wymarłe ptaki (szczególnie przed powstaniem któregokolwiek z wymarłych ptaków) byłyby koszerne. Odmianą tego byłoby również wykluczenie wymarłych członków zakazanych grup wymarłych. W tym celu możemy zbadać relacje niemal wszystkich 10 000 żyjących gatunków ptaków, które zostały szczegółowo opracowane (Jetz et al. 2012; Jarvis et al. 2014). Wiele ptaków ery kenozoicznej można zidentyfikować do konkretnej gałęzi tego drzewa, do której należą, w tym wczesnych przedstawicieli ptactwa i ptactwa wodnego.

Pozostawia to jednak otwarte pytanie, jak szeroko obejmujemy pojęcie „ptak”. Czy ograniczamy to pojęcie tylko do grupy koronnej, czyli grupy składającej się z wszystkich żyjących i wymarłych potomków najnowszego wspólnego przodka wszystkich żyjących ptaków? Czy chcemy wykluczyć niektórych lub wszystkich członków grupy macierzystej: to znaczy gatunki linii pobocznych w stosunku do istniejącej grupy ptaków, ale bliższych ptakom niż ich najbliższym żyjącym krewnym (krokodylom)? Jeśli włączymy członków pnia, jak daleko w dół drzewa genealogicznego się posuniemy (Rys. 6)? Podczas gdy istnieją pewne gałęzie pnia, które bezsprzecznie zostałyby uznane za „ptaki”, gdyby przetrwały, staje się to bardziej problematyczne w dalszej części drzewa. A wszystko to komplikuje fakt, że przepisy dietetyczne zaliczają nietoperze (jako zakazane) do ptaków, mimo że biologicznie są one ssakami. Dietetyczna kategoria „ptaka” jest więc skomplikowana: nie opiera się po prostu na zdolności do latania lub nie (strusie są zaliczane do „ptaków”), ale też nie odwzorowuje się ściśle według współczesnej nomenklatury biologicznej.

An alternative approach is to assess the ecology and anatomy of extinct taxa (either within the crown or within the stem), and regard those that share the traits of forbidden birds today as being considered forbidden. Podobnie jak w przypadku ssaków, możemy zidentyfikować pozycję ewolucyjną ptaków kopalnych z ich obecnymi krewnymi i określić ich zwyczaje życiowe i anatomię tkanek miękkich na podstawie zachowanych cech anatomicznych.

Rabbińskie dyskusje w Misznie, części Talmudu, która skupia się na szczegółach żydowskiego prawa i przestrzegania, dostarczają pewnych wskazówek. W szczególności, traktat (podrozdział Miszny), który zajmuje się jedzeniem mięsa to Hullin (lub Chullin). Zivotovksy (2014) niedawno podsumował dyskusje w Chullinie i powiązanej literaturze rabinicznej dotyczące kaszrutu ptaków. Zgodnie z jego podsumowaniem, ptak nie jest koszerny, jeśli jest dores (drapieżnikiem), ale rozgraniczenie tego, co czyni drapieżnikiem samo w sobie było przedmiotem debaty. Wśród alternatywnych definicji dores wymienia się ptaka, który albo (1) chwyta jedzenie szponami i podnosi je z ziemi do ust; (2) przytrzymuje ofiarę szponami i łamie ją na mniejsze kawałki, aby ją zjeść; (3) uderza swoją ofiarę i żywi się nią, gdy jest jeszcze żywa (z zastrzeżeniem, że „ofiara” w tym kontekście wyklucza robaki i owady; w przeciwnym razie kurczaki byłyby treif); lub (4) wbija pazury w ofiarę na śmierć lub zjada ją (to ostatnie jest bez znaczenia, ponieważ żaden znany ptak nie angażuje się w takie zachowanie).

Te specyficzne zestawy zachowań nie są bezpośrednio obserwowalne w formach kopalnych, więc użyjemy bardziej uogólnionej koncepcji dores: ptak, który żywi się mięsem innych kręgowców. Jako takie, kopalne ptaki takie jak Teratornithidae (niedawno wymarłe padlinożerne lub drapieżne, powierzchownie podobne do sępów ptaki o czasami ogromnych rozmiarach), Pelagornithidae (rybożerne ptaki ery kenozoicznej, z których największe rywalizowały z największymi teratornithidae jako największe latające ptaki w historii Ziemi), i Phorusrhacidae (drapieżne „ptaki terroru”, niektóre z nich latające, ale największe z nich do 3 m wysokości i bez lotu) byłyby zakazane.

Once considered predatory, the Gastornithidae (Paleocene Gastornis of Europe and Eocene Diatryma of North America) are now interpreted as likely herbivores (Mustoe et al. 2012). Jednak te duże (2 m wysokości) bezlotne ptaki byłyby prawdopodobnie zakazane, biorąc pod uwagę, że inne bezlotne ptaki (struś) i duże długonogie ptaki lotne, które jednak spędzają znaczną ilość czasu chodząc, a nie latając (biustardy, bociany, czaple) są specjalnie wykluczone.

Miszna dalej stwierdza, że ptak jest koszerny, jeśli ma żołądek z wyściółką, która może być obrana, żniwo i „dodatkowy” palec (Zivotovksy 2014). Żołądek (ventriculus) jest cechą wspólną dla wszystkich wymarłych ptaków, a nawet dla ich najbliższych żyjących krewnych – krokodyli. Na podstawie ich pozycji filogenetycznej można więc wnioskować, że obie grupy odziedziczyły tę cechę po wspólnym przodku i przekazały ją w obu liniach. To wnioskowanie jest niezależnie wspierane przez bezpośrednie dowody kopalne gastrolitów (kamieni żołądkowych) u różnych wymarłych członków linii prowadzącej do ptaków: wymarłych grup ptaków i innych dinozaurów. Tak więc domyślnie zakładamy, że każdy wymarły ptak lub inny archozaur (ptaki, dinozaury, krokodyle i pterozaury) posiadał ventriculus bez pozytywnych dowodów na to, że został on utracony. To, czy dałoby się go obrać, zależałoby od bezpośredniej obserwacji.

Zbiornik (ingluvies) jest strukturą bardziej problematyczną. Jest to rozszerzenie przełyku używane do przechowywania żywności przed trawieniem. Jest dość duży i muskularny u ptaków żywiących się nasionami, mniejszy u ptaków innych diet (takich jak gęsi i łabędzie), i prawie nieobecny u sów. Obecność ingluwiów jest bardzo trudna do wykrycia w typowych skamieniałościach. Wnioskuje się o niej u wymarłych kredowych ptaków ziarnożernych Sapeornis i Hongshanornis (Zheng et al. 2011) oraz rybożernych Confuciusornis (Dalsätt et al. 2006) i Yanornis (Zheng et al. 2014) dzięki masie nasion i/lub rybich ości i łusek (odpowiednio) obecnych w odpowiednim rejonie ich kopalnych okazów. Brak takich mas u innych okazów kopalnych nie świadczy o braku zbioru; może po prostu wskazywać, że zwierzę nie żywiło się ostatnio w chwili śmierci lub że masa nie zachowała się.

„Dodatkowy palec u nogi” nie jest w rzeczywistości dodatkowy: to po prostu pedałowa cyfra I, hallux, bardziej nam znana jako duży palec u ludzi lub rogacz tylnej łapy niektórych psów. Typowa interpretacja tego, co oznacza „dodatkowy” palec, jest taka, że ptak wykazuje stan anizodaktylowy: haluksy skierowane są do tyłu, podczas gdy palce II-IV skierowane są do przodu (ryc. 7a). Stan anizodaktylowy daje ptakom z tą cechą przeciwstawny haluks przydatny do grzęźnięcia (Francisco Botelho et al. 2015). Najstarsze ptaki (takie jak jurajski Archaeopteryx) nie posiadają w pełni opozycyjnego haluksa (Middleton 2001; Mayr et al. 2007), natomiast wiele ptaków z kredy wykazuje stan, w którym haluks jest częściowo opozycyjny, a nie skierowany całkowicie do tyłu. Biorąc pod uwagę, że u takich ptaków haluks nie byłby zorientowany wraz z pozostałymi palcami, można by go zakwalifikować jako „dodatkowy”, nawet jeśli reprezentuje on stan nie występujący u żadnego żyjącego gatunku ptaka. Inne ptaki z kredy mają w pełni przeciwstawne halluksy (ryc. 7b).

W związku z tym, stosując podejście oparte na cechach przedstawionych powyżej, moglibyśmy zaakceptować jako koszerne wiele gatunków ptaków z okresu kredy, ale wykluczyć rybożerne, takie jak Ichthyornis, hesperornityny, longipterygidy, confuciusornithidy i Jeholornis. Inne prymitywne ptaki z kredy (wspomniane Sapeornis i Hongshanornis) mogą być koszerne, jeśli pominiemy fakt, że mają zęby!

Ale gdzie zaczyna się ptasiarskość? Ptaki są po prostu jedną z gałęzi bardziej inkluzywnej grupy Dinosauria (Brett-Surman i in. 2012) i nie ma jednego punktu na drodze gradacji od wyraźnie nieptasich dinozaurów teropodów (vel „nie-ptasich dinozaurów”) do zdecydowanych ptaków (ryc. 6). W istocie jest to jedno z najpełniej poznanych przejść w historii kręgowców (Brusatte i in. 2014), tak że prymitywne ptaki (lub proto-ptaki) takie jak Archaeopteryx i prymitywni członkowie blisko spokrewnionych grup, jak dromaeosaurids (Microraptor) i troodontids (Anchiornis) są niemal identyczne (ryc. 8). Te dwunożne pierzaste dinozaury (Rauhut i in. 2012) niemal na pewno podpadałyby pod kategorię „ptak” w lewitycznym podziale świata żywego na zwierzęta czworonożne, ptaki, pełzające i morskie. Większość z nich można łatwo określić jako niekoszerne, ponieważ były drapieżnikami; nawet te, które wyewoluowały z diety roślinożernej (Zanno i Makovicky 2011; Novas i in. 2015) pozbawione są przeciwstawnych halluksów; a ponadto podpadałyby pod ten sam aspekt co strusie i biustardy jako niezdolne do lotu lub rzadko z niego korzystające.

Inne dwie główne gałęzie Dinosauria to roślinożerne Sauropodomorpha i Ornithischia (ryc. 6). Współczesne rekonstrukcje pokazują, że miały one wyprostowane kończyny: w żaden sposób nie można powiedzieć, że „pełzały (lub roiły się) po ziemi”. Stąd nie można ich zaliczyć do kategorii pełzających rzeczy ze współczesnymi gadami. Przodkowie wszystkich grup dinozaurów byli dwunożni. Wiadomo, że przynajmniej niektóre małe dwunożne ornitischia posiadały puszyste pokrycie ciała (Zheng i in. 2009; Godefroit i in. 2014). Nawet gdybyśmy zaliczyli je do ptaków, to i tak brakowało im przeciwstawnych halluksów. Dlatego nie widzimy, by jakikolwiek dinozaur nie-azjatycki mógł być uznany za koszerny. Tyle jeśli chodzi o „Bronto-burgery” Freda Flintstone’a (gdyby Fred zachowywał koszerność)!

Co z Pterosauria? Byli to latający krewni dinozaurów (Witton 2013). Choć ani ptaki, ani żaden inny dinozaur w sensie biologicznym, z pewnością zaliczałyby się do „ptasiej” kategorii żywieniowej, podobnie jak nietoperze. I, podobnie jak nietoperze, ich posiadanie raczej błoniastych niż pierzastych skrzydeł, futrzanego upierzenia i (dla wielu gatunków przynajmniej) rybiej lub mięsnej diety, wydawałoby się wystarczające, by umieścić je wśród zakazanych pokarmów.

Inne kopalne kręgowce

Istnieje ogromna różnorodność dodatkowych grup kopalnych kręgowców, w tym: (1) krokodyle i ich wymarli krewni pseudosuchowie; (2) gady morskie, takie jak plezjozaury, ichtiozaury, placodonty i tym podobne; (3) lepidozaury (węże, jaszczurki, mosasaury, tuatary i ich wymarli krewni); (4) inne kopalne gady; (5) wymarli przodkowie synapsydów i krewni ssaków; oraz (6) zwierzęta należące do klasy płazów, takie jak lepospondyle, temnospondyle i seymouriamorfy (Benton 2014). Żadne z nich nie byłoby koszerne, zgodnie z Kpł 11:29:30.

Insekty

Chociaż wszystkie inne owady są zakazane, Tora wyraźnie zezwala na wszystkie pasikoniki, szarańczę i ewentualnie świerszcze (niektóre tłumaczenia się nie zgadzają; Regenstein pers. com). Podaje ona również zdecydowany simanim: obecność skaczących tylnych odnóży, które definiują klasę owadów Orthoptera (Song et al. 2015). Wbrew obiegowej opinii, owady, w tym ortoptera, mają doskonały zapis kopalny (Grimaldi i Engel 2005). Piękne przykłady kopalnych świerszczy znane są z tych samych łupków Green River Shale, które dostarczają dobrze zachowanych kopalnych ryb (Fig. 2). Formacja Santana z kredy Brazylii ma doskonale zachowane kopalne krewniaki pasikoników (ryc. 9). Ogólnie rzecz biorąc, najstarszy znany definitywny ortopteran ma 300 milionów lat (późny karbon) (Song et al. 2015).

Najstarsze znane skamieniałości są jednak prawie na pewno młodsze niż faktyczne pierwsze pojawienie się danej grupy. Z powodu kaprysów skamieniałości, miliony lat mogą oddzielać pochodzenie grupy od jej pierwszego zachowania w zapisie kopalnym. Do niedawna było to wszystko, co można było powiedzieć o czasie powstania na podstawie skamieniałości. W ostatniej dekadzie nastąpił jednak ogromny postęp w naszych możliwościach szacowania czasu dywergencji, czyli czasu oddzielenia się danej grupy od jej najbliższych krewnych. Postęp ten wynika z połączenia nowych, szybkich metod określania sekwencji w jądrowym, mitochondrialnym i rybosomalnym DNA; rozwoju wysoce zaawansowanych i komputerowo intensywnych metod konstruowania filogenez na podstawie tych danych; oraz zdolności do kalibrowania wzorców rozgałęzień w tych filogenezach z zapisem kopalnym w celu uzyskania coraz bardziej wiarygodnych oszacowań czasów dywergencji (Wilke i in. 2009).

Takie podejście do szacowania czasów dywergencji zostało ostatnio zastosowane przez Song et al. (2015) do ewolucji Orthoptera. Wykorzystując kombinację genów mitochondrialnych i jądrowych, stworzyli oni szczegółowe drzewo filogenetyczne dla niemal całej grupy. Następnie skalibrowali to drzewo z dziewięcioma dobrze datowanymi wystąpieniami kopalnymi. Wyniki wskazują na pochodzenie Orthoptera z karbonu, około 316 milionów lat temu, około 15 milionów lat starsze niż najstarsza skamieniałość. Spośród grup, które można uznać za koszerne, ortoptera sięgają więc najdalej w przeszłość.