Background: Choroba Alzheimera, otępienie naczyniowe i mieszane to trzy najczęstsze formy otępienia dotykające osoby starsze. Istnieją dowody na to, że pobudzające działanie L-glutaminianu odgrywa rolę w patogenezie choroby Alzheimera oraz w uszkodzeniach spowodowanych udarem niedokrwiennym. Antagonista o niskim powinowactwie do receptorów typu N-metylo-D-asparaginianu (NMDA), taki jak memantyna, może zapobiegać neurotoksyczności aminokwasów pobudzających bez zakłócania fizjologicznych działań glutaminianu wymaganych dla pamięci i uczenia się.
Cele: Określenie skuteczności klinicznej i bezpieczeństwa stosowania memantyny u osób z chorobą Alzheimera lub otępieniem naczyniowym lub mieszanym.
Strategia wyszukiwania: Badania zidentyfikowano na podstawie przeszukania Specialized Register of the Cochrane Dementia and Cognitive Improvement Group w dniu 15 kwietnia 2003 r. z użyciem terminów: memantin*, D-145, DMAA, DRG-0267. Wszystkie główne bazy danych dotyczące opieki zdrowotnej oraz bazy danych dotyczące badań w zakresie działania grupy są regularnie przeszukiwane w celu uaktualnienia tego rejestru.
Kryteria selekcji: Podwójnie zaślepione, z grupą równoległą, kontrolowane placebo, randomizowane i nieuzasadnione badania, w których memantyna była podawana osobom z otępieniem.
Zbieranie i analiza danych: Dane wyodrębniono, połączono, gdy było to możliwe, i oszacowano średnie ważone różnice, standaryzowane średnie różnice lub ilorazy szans. Przedstawiono analizy Intention-to-treat (ITT) i observed cases (OC), jeśli dane były dostępne.
Główne wyniki: Działanie memantyny u pacjentów z chorobą Alzheimera o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego: analiza zmiany w stosunku do wartości wyjściowej w 28 tygodniu dała istotne statystycznie wyniki na korzyść memantyny w dawce 20 mg/dobę w zakresie poznania (MD: 6,1. 95% CI 2,99 do 9,21, P=0.0001) czynności życia codziennego (MD 2,10, 95% CI 0,46 do 3,74, p=0,01) oraz w globalnym klinicznym wrażeniu zmiany mierzonym za pomocą CIBIC-Plus w 28 tygodniu (MD -0,30, 95% CI -0,58 do -0,02, p=0,04), we wszystkich przypadkach analiza dotyczyła populacji ITT-LOCF (Reisberg 2000). Nie stwierdzono istotnych różnic między memantyną a placebo pod względem liczby osób, które zrezygnowały z badania i całkowitej liczby działań niepożądanych, ale stwierdzono istotną różnicę na korzyść memantyny pod względem liczby osób, u których wystąpiło pobudzenie. Działanie memantyny u pacjentów z łagodnym do umiarkowanego otępieniem naczyniowym: analiza zmiany w stosunku do stanu wyjściowego w 28 tygodniu dała istotne statystycznie wyniki na korzyść memantyny ( 20 mg/dobę ) w zakresie poznania (MD -2,19, 95% CI -3,16 do -1,21, P<0,0001), ale nie było korzyści w zakresie klinicznego wrażenia zmiany lub w zakresie globalnych miar otępienia (MMM300, i MMM500). Nie stwierdzono istotnych różnic między memantyną a placebo pod względem liczby osób, które przerwały leczenie i całkowitej liczby działań niepożądanych, ale stwierdzono istotną różnicę na korzyść memantyny pod względem liczby osób, u których wystąpiło pobudzenie. Działanie memantyny u pacjentów z chorobą Alzheimera i otępieniem naczyniowym po 12 tygodniach: nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy między memantyną (10 mg/dobę) a placebo w zakresie czynności życia codziennego. Zaobserwowano korzyść dla memantyny (10 mg/dobę) w porównaniu z placebo po 12 tygodniach, w odniesieniu do liczby osób, u których nastąpiła poprawa pod względem klinicznego wrażenia zmiany (60/82 w porównaniu z 38/84 – OR 3,30, 95% CI 1,72 do 6,33, P=0,0003) (Winblad 1999). Działanie memantyny u pacjentów z otępieniem naczyniowym, chorobą Alzheimera i otępieniem o nieokreślonym typie w ciągu 6 tygodni: stwierdzono korzystny wpływ na poznanie (Ditzler 1991), czynności życia codziennego (Ditzler 1991, Pantev 1993), zachowanie (Pantev 1993) i skale globalne (Gortelmeyer 1992; Pantev 1993; Ditzler 1991) oraz w globalnym wrażeniu zmiany (Gortelmeyer 1992; Ditzler 1991). Nie stwierdzono istotnych różnic między memantyną a placebo pod względem liczby osób, które przerwały leczenie i całkowitej liczby działań niepożądanych, ale stwierdzono istotną różnicę na korzyść placebo pod względem liczby osób cierpiących na niepokój.
Wnioski recenzenta: Istnieje korzystny wpływ memantyny (20 mg/dobę) dla pacjentów z umiarkowaną do ciężkiej chorobą Alzheimera na poznanie i spadek funkcjonalny, ale nie w klinicznym wrażeniu zmiany. Pacjenci z umiarkowaną do ciężkiej chorobą Alzheimera mają korzystny wpływ na poznanie i pogorszenie czynnościowe, ale nie na kliniczne wrażenie zmiany. U pacjentów z łagodnym lub umiarkowanym otępieniem naczyniowym otrzymujących memantynę w dawce 20 mg/dobę obserwowano mniejsze pogorszenie funkcji poznawczych w ciągu 28 tygodni, jednak efekt ten nie był zauważalny klinicznie. Istnieje możliwość korzystnego wpływu memantyny na poznanie, funkcjonowanie i skale globalne po 6 tygodniach w mieszanych populacjach. Lek jest dobrze tolerowany, a częstość występowania działań niepożądanych jest niewielka. Konieczne są dalsze badania.