W okresie bezpośrednio po II wojnie światowej Europa pozostawała spustoszona przez wojnę, a przez to podatna na wykorzystanie przez wewnętrzne i zewnętrzne zagrożenie komunistyczne. W przemówieniu wygłoszonym 5 czerwca 1947 roku do absolwentów Uniwersytetu Harvarda, sekretarz stanu George C. Marshall wezwał do stworzenia kompleksowego programu odbudowy Europy. Podsycany strachem przed komunistyczną ekspansją i gwałtownym pogorszeniem się stanu europejskich gospodarek w zimie 1946-1947, Kongres uchwalił w marcu 1948 roku ustawę o współpracy gospodarczej i zatwierdził fundusze, które ostatecznie wzrosłyby do ponad 12 miliardów dolarów na odbudowę Europy Zachodniej.
Plan Marshalla spowodował odrodzenie się europejskiego uprzemysłowienia i przyniósł rozległe inwestycje w regionie. Był to również bodziec dla gospodarki amerykańskiej poprzez ustanowienie rynków zbytu dla amerykańskich towarów. Chociaż udział Związku Radzieckiego i narodów Europy Wschodniej był początkowo możliwy, radzieckie obawy o potencjalną dominację gospodarczą Stanów Zjednoczonych nad ich wschodnioeuropejskimi satelitami oraz niechęć Stalina do otwarcia swojego tajnego stowarzyszenia na ludzi Zachodu przekreśliły ten pomysł. Ponadto jest mało prawdopodobne, że Kongres Stanów Zjednoczonych byłby skłonny sfinansować plan tak hojnie, jak to uczynił, gdyby pomoc trafiła również do krajów komunistycznych z bloku sowieckiego.
W ten sposób plan Marshalla został zastosowany wyłącznie w Europie Zachodniej, wykluczając jakąkolwiek współpracę z blokiem sowieckim. Coraz częściej gospodarcze ożywienie Europy Zachodniej, zwłaszcza Niemiec Zachodnich, było w Moskwie postrzegane podejrzliwie. Historycy gospodarki dyskutują nad dokładnym wpływem Planu Marshalla na Europę Zachodnią, ale te rozbieżne opinie nie umniejszają faktu, że Plan Marshalla został uznany za wielki wysiłek humanitarny. Sekretarz stanu Marshall został jedynym generałem w historii, który otrzymał pokojową Nagrodę Nobla. Plan Marshalla również zinstytucjonalizował i usankcjonował koncepcję amerykańskich programów pomocy zagranicznej, które stały się integralną częścią polityki zagranicznej USA.