Stopniowanie raka gruczołu krokowego jest wykorzystywane do informowania o stopniu zaawansowania choroby i pomaga w planowaniu leczenia. Stopnie zaawansowania wahają się od 1 do 4, przy czym choroba jest najbardziej zaawansowana w stopniu 4. Istnieje wiele czynników, które wpływają na to oznaczenie.
Rak gruczołu krokowego, podobnie jak wiele innych nowotworów, jest opisywany w oparciu o system klasyfikacji American Joint Committee on Cancer TMN. System ten opiera się na wielkości lub rozległości guza, liczbie zajętych węzłów chłonnych oraz na tym, czy rak rozprzestrzenił się lub dał przerzuty do odległych miejsc lub narządów.
Grupy prognostyczne są dalej określane na podstawie dwóch dodatkowych czynników: stężenia PSA i skali Gleasona.
Rola PSA w ocenie zaawansowania
Stężenie PSA jest tylko jednym z czynników stosowanych w określaniu stopnia zaawansowania i grup prognostycznych raka gruczołu krokowego.
Niektórzy mężczyźni chorzy na raka gruczołu krokowego nie wykazują podwyższonego stężenia PSA, a niektóre stany nienowotworowe, takie jak zakażenie gruczołu krokowego lub łagodne powiększenie, mogą być przyczyną wysokiego stężenia PSA.
Stopień 1
Stopień 1 raka gruczołu krokowego charakteryzuje się wynikiem w skali Gleasona poniżej 6: rak jest ograniczony do jednej połowy gruczołu krokowego, bez rozsiewu do okolicznych tkanek, a stężenie PSA wynosi poniżej 10.
Wynik Gleasona porównuje komórki raka z komórkami prawidłowymi. Im bardziej komórki różnią się od komórek prawidłowych, tym wyższy wynik i tym bardziej agresywny nowotwór. Podobnie jak poziom PSA, jest to tylko jeden z elementów układanki.
Stopień 2A
W stadium 2A raka gruczołu krokowego, guz jest nadal ograniczony do jednej strony gruczołu krokowego, ale wynik w skali Gleasona może wynosić do 7, a poziom PSA jest większy niż 10, ale mniejszy niż 20 ng/ml.
Stopień 2B
W stopniu 2B, guz może rozprzestrzeniać się na przeciwległą stronę gruczołu krokowego, ale może być również nadal ograniczony do jednej strony. Jeżeli guz jest nadal ograniczony do jednej połowy gruczołu krokowego, wynik w skali Gleasona wynoszący 8 lub więcej lub poziom PSA wynoszący 20 lub więcej klasyfikuje nowotwór jako stadium 2B.
Jeżeli guz rozprzestrzenił się na obie strony gruczołu krokowego, stadium zaawansowania wynosi 2B, niezależnie od wyniku w skali Gleasona i stężenia PSA.
Stopnie 3 i 4
Do czasu osiągnięcia przez raka gruczołu krokowego stadium 3 lub 4, rak jest bardzo zaawansowany. W tym momencie stadium określa się na podstawie stopnia rozprzestrzenienia nowotworu, a poziom PSA i wynik w skali Gleasona nie są brane pod uwagę przy ustalaniu stadium zaawansowania.
W stadium 3 guz przerósł torebkę gruczołu krokowego i mógł zaatakować pobliskie tkanki. W stadium 4 guz jest stały lub nieruchomy i atakuje pobliskie struktury poza pęcherzykami nasiennymi. Może on również rozprzestrzeniać się do odległych miejsc, takich jak węzły chłonne lub kości.
Aby określić wielkość i zasięg guza prostaty, lekarze stosują techniki obrazowania, takie jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, tomografia PET oraz biopsje prostaty i innych tkanek.