Background: Owrzodzenia nosa mają wiele przyczyn. Owrzodzenia powstające samoistnie są trudne do rozpoznania i leczenia. Dwa rzadkie schorzenia, w których dochodzi do samoistnego owrzodzenia nosa, to zespół troficzny nerwu trójdzielnego (trigeminal trophic syndrome, TTS) i zaburzenia fikcyjne (factitious disorder, FD). Zespół troficzny nerwu trójdzielnego charakteryzuje się znieczuleniem nerwu trójdzielnego, owrzodzeniem małżowin nosowych i parestezją twarzy. Pojawienie się owrzodzenia nosa po ablacji nerwu trójdzielnego z powodu neuralgii ma znaczenie diagnostyczne. Samoistne zmiany w jamie nosowej występujące w FD odróżnia od tych w TTS przede wszystkim obecność prawidłowej funkcji nerwu trójdzielnego i częste zaprzeczanie przez pacjenta manipulowaniu zmianą.
Cele: Zwiększenie świadomości lekarzy na temat zaburzeń prowadzących do samoistnego owrzodzenia nosa oraz omówienie problemów związanych z postępowaniem w naszej serii pacjentów.
Projekt: Retrospektywny przegląd 7 przypadków, w których pacjenci zgłosili się na konsultację rekonstrukcyjną w okresie od marca 1985 r. do października 1997 r. i stwierdzono u nich samoistne owrzodzenie nosa.
Ustawienie: Trzeciorzędowe uniwersyteckie centrum medyczne.
Wyniki: Pięciu pacjentów zostało zidentyfikowanych z TTS i poddanych rekonstrukcji nosa średnio 43 miesiące (zakres, 4-72 miesięcy) po prezentacji owrzodzenia nosa. U 4 z 5 pacjentów doszło do nawrotu owrzodzenia w okresie od 1 do 58 miesięcy po rekonstrukcji; wtórna rekonstrukcja spowodowała nawrót u 2 z tych pacjentów. U dwóch pacjentów zidentyfikowano FD i samoistne owrzodzenie nosa. Jeden z tych 2 pacjentów przeszedł całkowitą rekonstrukcję nosa 15 miesięcy po wystąpieniu owrzodzenia i rozwinął nawrót 2 tygodnie po operacji.
Wnioski: Samoistne owrzodzenie nosa pozostaje stanem trudnym do rozpoznania i leczenia. Należy wykluczyć schorzenia łatwo poddające się leczeniu, a postępowanie diagnostyczne powinno obejmować biopsję tkanki i badania laboratoryjne. Pacjenci z TTS mogą mieć towarzyszące objawy oczne, a ci, u których one występują, powinni być skierowani na konsultację okulistyczną. U bardzo zmotywowanych pacjentów z TTS można rozważyć rekonstrukcję chirurgiczną, jednak często dochodzi do opóźnionego nawrotu owrzodzenia. Pacjenci z FD powinni być leczeni głównie za pomocą miejscowej pielęgnacji rany i kierowani na interwencję psychiatryczną. Zdecydowanie zalecamy stosowanie protez nosa jako podstawowego środka korekcji estetycznej i odradzamy chirurgiczną naprawę u pacjentów z FD.