Wojna 1812 roku Fakty

Wojna 1812 roku jest jedną z najmniej zbadanych wojen w historii Ameryki. Czasami nazywana „drugą wojną o niepodległość”, wojna 1812 roku była pierwszym testem na dużą skalę dla amerykańskiej republiki na scenie światowej. Gdy brytyjska marynarka wojenna imponowała amerykańskim marynarzom, a rząd brytyjski pomagał rdzennym plemionom amerykańskim w atakach na amerykańskich obywateli na granicy, Kongres, po raz pierwszy w historii naszego kraju, wypowiedział wojnę obcemu narodowi: Wielkiej Brytanii. Wojna 1812 roku wprowadziła Stany Zjednoczone na światową scenę, a po niej nastąpiło pół dekady nazywane obecnie „Erą dobrych uczuć”.

Ta strona oferuje odpowiedzi na często zadawane pytania dotyczące tego formatywnego i dramatycznego konfliktu.

• Kiedy rozpoczęła się wojna 1812 roku?
• Kiedy zakończyła się wojna 1812 roku?
• Jakie były przyczyny wojny 1812 roku?
• Co to jest imponowanie?
• Gdzie toczyła się wojna 1812 roku?
• Kto był amerykańskim prezydentem w czasie wojny 1812 roku?
• Którzy byli ważnymi wojskowymi w czasie wojny 1812 roku?
• Jaką rolę odegrali rdzenni Amerykanie w wojnie 1812 roku?
• Jaką rolę odegrali Afroamerykanie w wojnie 1812 roku?
• Ilu ludzi walczyło w wojnie 1812 roku?
• Ilu ludzi zginęło w wojnie 1812 roku?
• Jakie były główne bitwy wojny 1812 roku?
• Jakie rodzaje broni były używane w wojnie 1812 roku?
• Jak bardzo rozwinięta była medycyna w czasie wojny 1812 roku?
• Czy podczas wojny 1812 roku nastąpił jakiś znaczący postęp technologiczny?
• Jakie były polityczne skutki wojny 1812 roku?
• Jakie były gospodarcze skutki wojny 1812 roku?
• Kto wygrał wojnę 1812 roku?
• Jakie są najlepsze źródła informacji o wojnie 1812 roku?
• Czy pola bitew wojny 1812 roku są zachowane?

Kiedy rozpoczęła się wojna 1812 roku?

Wojna 1812 roku rozpoczęła się 18 czerwca 1812 roku, kiedy Stany Zjednoczone formalnie wypowiedziały wojnę Wielkiej Brytanii. Wojna trwała od czerwca 1812 r. do lutego 1815 r., czyli dwa lata i osiem miesięcy.

Kiedy zakończyła się wojna 1812 r.?

Negocjacje pokojowe rozpoczęły się pod koniec 1814 r., ale powolna komunikacja przez Atlantyk (a w rzeczywistości przez Stany Zjednoczone) przedłużyła wojnę i doprowadziła do licznych błędów taktycznych po obu stronach. Traktat z Gandawy został podpisany przez delegatów brytyjskich i amerykańskich 24 grudnia 1814 roku, a jego wejście w życie miało nastąpić po formalnej ratyfikacji przez każdą ze stron. Brytyjczycy zdołali ratyfikować traktat 27 grudnia, ale minęło kilka tygodni, zanim dotarł on do Stanów Zjednoczonych. Został on ratyfikowany przez Senat USA 17 lutego 1815 roku. Wojna trwała w sumie dwa lata i osiem miesięcy.

Jakie były przyczyny wojny 1812 roku?

Wojna 1812 roku była częścią większego, globalnego konfliktu. Imperia Anglii i Francji spędziły lata 1789-1815 zamknięte w niemal nieustannej wojnie o globalną przewagę. Wojna ta rozciągała się od Europy po Afrykę Północną i Azję, a kiedy Amerykanie wypowiedzieli wojnę Anglii, wojna ogarnęła również Amerykę Północną.

Stany Zjednoczone miały wiele pretensji do Wielkiej Brytanii. Wielu uważało, że Brytyjczycy nie doszli jeszcze do szacunku dla Stanów Zjednoczonych jako prawowitego kraju. Brytyjczycy byli pod wrażeniem, lub amerykańskich marynarzy na morzu, jak również blokowanie amerykańskiego handlu z Francją – oba te były również polityki spillover z brytyjskiego ścigania wojny z Francją. Brytyjczycy również nieświadomie wspierali grupy rdzennych Amerykanów, którzy byli w konflikcie z amerykańskimi osadnikami wzdłuż granicy.

Co to jest impresja?

Imresja była praktyką, w której naród brał mężczyzn do sił wojskowych lub morskich pod przymusem, bez uprzedzenia. Często określana jako „gang prasowy”, impresja była stosowana przez kilka narodów w XIX wieku. Termin ten jest najczęściej kojarzony z Wielką Brytanią, ponieważ Royal Navy często korzystała z tego typu praktyk w czasie wojny. Impresja była powodem rewolucji amerykańskiej, ale najczęściej kojarzona jest z wojną 1812 roku. Praktyka ta ustała w Royal Navy po 1814 roku.

Gdzie toczyła się wojna 1812 roku?

Wojna 1812 roku toczyła się w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i na pełnym morzu. Walki toczyły się na Starym Południowym Zachodzie (Alabama, Luizjana, Georgia i Mississippi), Starym Północnym Zachodzie (obejmującym Ohio, Illinois, Indiana, Michigan, Wisconsin), w Kanadzie, na wybrzeżu Maine i na Chesapeake.

Wiele bitew toczyło się na rzekach, jeziorach i oceanach. Brytyjczycy wymusili blokadę amerykańskich portów, szczególnie na południu, wzdłuż wybrzeża Atlantyku. Walki morskie rozgorzały, szczególnie wokół Zatoki Chesapeake, gdy blokada została zakwestionowana. Dodatkowo, ponieważ wojna miała wyraźny charakter handlowy, na całym Atlantyku przeprowadzano pirackie rajdy na statki handlowe. Jeziora Erie i Ontario odegrały ważną rolę w wojnie 1812 roku. Znajdując się w samym środku głównego teatru działań na północy, kształtowały ruchy walczących armii. Budowano wielkie statki i umieszczano je na jeziorach, gdzie brały udział w pełnoskalowych bitwach o dominację w celu przemieszczania wojsk i bombardowania miast rywali.

Kto był amerykańskim prezydentem podczas wojny 1812 roku?

James Madison, „ojciec konstytucji”, był prezydentem przez całą wojnę. Kiedy naród został po raz pierwszy założony, Madison był blisko sprzymierzony z Thomasem Jeffersonem w dążeniu do zdecentralizowanej demokracji agrarnej. Z czasem jednak człowiek ten zmienił się. Przez całą wojnę 1812 roku starał się zmotywować północno-wschodnie stany, by wnosiły ludzi i pieniądze do wysiłku wojennego. Gdy wojna dobiegła końca, Madison był zwolennikiem scentralizowanej władzy i silnej gospodarki przemysłowej.

Kim były niektóre z ważnych postaci wojskowych wojny 1812 roku?

Wiele ważnych postaci wojskowych wojny 1812 roku rozpoczęło swoją karierę podczas wojny rewolucyjnej lub podczas trwających wojen między Wielką Brytanią a Francją, szczególnie wojen napoleońskich (1803-1815).

Ważne postacie amerykańskie to Oliver Hazard Perry, „Bohater Jeziora Erie”, Jacob Brown, który z powodzeniem bronił Fortu Erie pomimo siedmiotygodniowego oblężenia, a później został awansowany na dowódcę generalnego armii amerykańskiej, oraz Winfield Scott, dzielny wojownik, który wdrożył system szkoleniowy, który znacznie poprawił wydajność amerykańskiej armii na polu bitwy. Później opracował on „Plan Anakonda”, który ukształtował strategię Północy w wojnie secesyjnej. Ponadto dwaj słynni przyszli prezydenci odcisnęli swoje piętno podczas wojny: William Henry Harrison, który był odpowiedzialny za militarne zniszczenie konfederacji plemion rdzennych Amerykanów Tecumseha, oraz Andrew Jackson, który pokonał Indian Creek w Alabamie i odniósł dramatyczne zwycięstwo nad Brytyjczykami pod Nowym Orleanem.

Important British figures included Isaac Brock, a popular imperial administrator in Canada who became a hero posthumously for his heroic but fatal defense of Queenston Heights, Robert Ross who led the veteran expeditionary force that burned Washington, D.C. i zginął pod Baltimore w bitwie pod North Point, oraz Edward Pakenham, szanowany weteran wojny napoleońskiej, który prowadził brytyjską kolumnę atakującą wybrzeże Zatoki Perskiej, zabity w bitwie pod Nowym Orleanem.

Important Canadian figures included Gordon Drummond, a Canadian-born officer in the British Army who important role in the Battle of Lundy’s Lane and the subsequent siege of Fort Erie, Robert Livingston a military courier who had helped lift the siege of Fort Mackinac by smuggling in fresh supplies using camouflaged boats, i Richard Pierpont, były niewolnik, który zdobył wolność walcząc dla Brytyjczyków w Wojnie Rewolucyjnej, który zorganizował „Kolorowy Korpus”, złożony głównie z niewolników, którzy uciekli do Kanady, który walczył w bitwach pod Queenston Heights i Fort George.

Jaką rolę odegrali rdzenni Amerykanie w wojnie 1812 roku?

Wódz wojny Shawnee Tecumseh

Rdzenni Amerykanie odegrali dużą rolę w wojnie 1812 roku. Plemiona były sprzymierzone z obiema stronami konfliktu, choć w przeważającej mierze sprzymierzyły się z Brytyjczykami przeciwko Stanom Zjednoczonym. Plemiona walczyły wzdłuż granicy i wzdłuż wybrzeża Zatoki Perskiej; wojny plemienne toczyły się równolegle z bitwami wojny 1812 roku. Do słynnych rdzennych Amerykanów należał Tecumseh, wódz Shawnee, który zorganizował konfederację rdzennych plemion amerykańskich, znaną jako Konfederacja Tecumseha, by oprzeć się ciągłemu wkraczaniu europejskich osadników na ich ziemie. Tecumseh zginął w bitwie nad Tamizą, a jego konfederacja rozpadła się. Czarny Jastrząb był wodzem Sauk, który walczył z amerykańskimi pogranicznikami. Po wojnie 1812 r. Czarny Jastrząb zorganizował nową konfederację, co doprowadziło do wojny Czarnego Jastrzębia w 1832 r.

Jaką rolę odegrali Afroamerykanie w wojnie 1812 r.?

Afroamerykanie nie mogli oficjalnie wstąpić do armii amerykańskiej podczas wojny 1812 r., choć służyli w marynarce wojennej USA. Około jedna czwarta amerykańskich marynarzy w bitwie o jezioro Erie była Afroamerykanami. Około 350 ludzi z „Batalionu Wolnych Kolorowych Ludzi” walczyło w bitwie o Nowy Orlean.

Kompania złożona w większości ze zbiegłych niewolników służyła u Brytyjczyków w Kanadzie, uczestnicząc w bitwie o Queenston Heights i oblężeniu Fortu Erie.

Podczas blokady wybrzeża Atlantyku przez Royal Navy, około 4000 niewolników uciekło na brytyjskie statki, gdzie zostali przyjęci i uwolnieni. Wielu z nich dołączyło do brytyjskiego wojska, biorąc udział w bitwie pod Bladensburgiem i spaleniu Waszyngtonu. Ile osób walczyło w wojnie 1812 roku?

W momencie wybuchu wojny w armii Stanów Zjednoczonych służyło zaledwie 7000 mężczyzn. Do końca wojny na lądzie i morzu służyło ponad 35 000 amerykańskich regularnych żołnierzy i 458 000 milicjantów, choć wielu z nich zostało powołanych tylko do obrony lokalnej.

W 1812 roku regularna armia brytyjska liczyła 243 885 żołnierzy. Do końca wojny w bitwie o Amerykę Północną miało wziąć udział ponad 58 000 regularnych żołnierzy, 4 000 milicji i 10 000 rdzennych Amerykanów.

Ilu ludzi zginęło w wojnie 1812 roku?

Około 15 000 Amerykanów zginęło w wyniku wojny 1812 roku. Około 8,600 brytyjskich i kanadyjskich żołnierzy zmarło w wyniku bitwy lub choroby. Straty wśród plemion rdzennych Amerykanów nie są znane.

Jakie były główne bitwy wojny 1812 roku?

Wojna 1812 roku została ukształtowana przez bitwy na lądzie i morzu.

Zdobycie Detroit (16 sierpnia 1812) – zaledwie kilka tygodni po rozpoczęciu wojny amerykański generał William Hull poddał Detroit, wraz ze sporą armią, bez oporu mniejszym siłom brytyjskim.

Zdobycie HMS Java, HMS Guerriere i HMS Macedonian (sierpień-grudzień 1812) – nowe amerykańskie fregaty Constitution i United States rozpoczęły wojnę z hukiem, dobrze radząc sobie w serii atlantyckich starć, które podniosły amerykańskie morale po rozczarowującym początku na lądzie.

Bitwa pod Queenston Heights (13 października 1812) – w dramatycznej bitwie brytyjskie i kanadyjskie oddziały odpierały amerykańskie wtargnięcie do Kanady. Zginął brytyjski generał Isaac Brock.

Bitwa pod Yorkiem (27 kwietnia 1813 r.) – siły amerykańskie spaliły York, stolicę Górnej Kanady, po wygraniu ciężkiej bitwy lądowej.

Bitwa o jezioro Erie (10 września 1813 r.) – Oliver Hazard Perry zyskał sławę dzięki swoim bohaterskim czynom w tym zwycięstwie, które zabezpieczyło jezioro Erie na resztę wojny i utorowało drogę do wyzwolenia Detroit.

Bitwa nad Tamizą, Ontario (5 października 1813) – William Henry Harrison rozgromił w tej bitwie połączone siły Brytyjczyków i rdzennych Amerykanów, zabijając wodza Shawnee Tecumseha i usuwając w ten sposób największe zagrożenie dla amerykańskich osadników na północnym zachodzie.

Bitwa pod Horseshoe Bend (27 marca 1814) – Andrew Jackson pokonał Red Stick Creeks, a następnie zmusił plemię do odstąpienia swoich roszczeń do 23 milionów akrów tego, co jest teraz Alabamą i Georgią.

Bitwa pod Bladensburgiem (24 sierpnia 1814) – Brytyjscy regularni żołnierze rozgromili milicję Maryland w tej bitwie, otwierając drogę do Waszyngtonu, który spalili.

Bitwa pod Plattsburghiem (11 września 1814 r.) – Brytyjczycy rozpoczęli słabo skoordynowaną wspólną operację przeciwko stoczni w Plattsburghu, ale zostali zdecydowanie odparci w jednej z największych bitew morskich wojny.

Bitwa o North Point i obrona Fortu McHenry (12-13 września 1814) – Po spaleniu Waszyngtonu, D.C, siły brytyjskie ruszyły na Baltimore. Uporczywy opór w North Point i Forcie McHenry ocalił miasto, zmusił Brytyjczyków do zawieszenia kampanii i zainspirował amerykański hymn narodowy.

Bitwy pod Stoney Creek i Beaver Dams (6-24 czerwca 1813 r.) – W tych bitwach odparto kolejną inwazję na Kanadę.

Bitwa pod Lundy’s Lane (25 lipca 1814) – W jednej z najkrwawszych bitew wojny, naznaczonej rozległymi walkami wręcz, Amerykanie zostali wyparci z Kanady na dobre.

Bitwa pod Nowym Orleanem (8 stycznia 1815) – Andrew Jackson zadał ponad 2000 ofiar atakującym oddziałom brytyjskim, ponosząc 333 w całej kampanii. Bitwa stała się kamieniem milowym amerykańskiej dumy, mimo że miała miejsce po technicznym zakończeniu wojny.

Jakiego rodzaju broni używano w wojnie 1812 roku?

Najpowszechniej używaną bronią w wojnie 1812 roku był muszkiet gładkolufowy, który był noszony przez większość piechurów w polu. Ich skuteczny zasięg na polu bitwy wynosił 50-100 jardów, co wymuszało atak z bliska i stosowanie taktyki bagnetowej. Istniały również jednostki wyposażone w karabiny, które były używane głównie jako lekka lub wyspecjalizowana piechota.

Kanonierki były również gładkolufowe, choć mogły strzelać z dokładnością do około 400 jardów. Używano ich ze śmiertelnym, decydującym skutkiem na polu bitwy.

Kawalerzyści na ogół nosili pistolety i szable i byli używani do manewrowania lub szarżowania na formacje wroga.

Jak zaawansowana była medycyna podczas wojny 1812 roku?

Główną przyczyną śmierci podczas wojny 1812 roku były choroby, a nie rany odniesione na polu bitwy. Kiedy mężczyźni byli ranni, nie mieli zbyt wiele do zaoferowania w szpitalu. Chociaż uznano, że warunki sanitarne są ważne z medycznego punktu widzenia, postępy takie jak znieczulenie i opieka ambulatoryjna były wciąż odległe o dziesięciolecia. Brytyjski chirurg (który, wraz z jednym asystentem, był zazwyczaj odpowiedzialny za 1000 ludzi) zapamiętał to:

„Nie ma prawie na powierzchni ziemi mniej godnej pozazdroszczenia sytuacji niż ta, w której znajduje się chirurg wojskowy po bitwie – wyczerpany i zmęczony ciałem i umysłem, otoczony cierpieniem, bólem i nieszczęściem, z których wiele wie, że nie jest w jego mocy, aby je wyleczyć…. Nigdy nie doświadczyłem takiego zmęczenia, jak w pierwszym tygodniu w Butler’s Barracks. Pogoda była intensywnie gorąca, muchy w miriadach i zapalając się na ranach, składały swoje jaja, tak że larwy zostały wyhodowane w ciągu kilku godzin.” – Tiger Dunlop, 89 Regiment of Foot

Przeciętny żołnierz brytyjski i amerykański w czasie wojny 1812 roku.

Czy w czasie wojny 1812 roku miały miejsce znaczące postępy technologiczne?

Wojna 1812 roku toczyła się w samym środku rewolucji przemysłowej, w której różnorodne postępy technologiczne połączyły się, by na zawsze zmienić sposób, w jaki ludzie żyli i pracowali.

Statki parowe i napędzane parą silniki kolejowe po raz pierwszy weszły do opłacalnego użytku w latach wojny. Choć miały niewielki wpływ na konflikt północnoamerykański, te maszyny parowe stały się technologicznym standardem w następnych dekadach.

Maszyny wykonane z wymiennych części stały się bardziej powszechne podczas wojny 1812 roku, choć praktyka ta nie była jeszcze stosowana w produkcji wojskowej. Dla zwykłego żołnierza, najbardziej znaczącym postępem mogło być lepsze przechowywanie żywności dzięki hermetycznym opakowaniom.

Jakie były polityczne skutki wojny 1812 roku?

Na arenie międzynarodowej, wojna pomogła skodyfikować sprawiedliwą pozycję między Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Kanadą. Doprowadziło to do ery wzajemnie korzystnego handlu i partnerstwa dyplomatycznego.

Domestically, wojna zaostrzyła napięcia między północnymi przemysłowcami i południowymi plantatorami. Przemysłowcy niechętnie szli na wojnę z Wielką Brytanią, która była wówczas światowym wzorem rewolucji przemysłowej. Z drugiej strony, południowcy szybko przypomnieli sobie francuską pomoc, która pomogła wygrać południowe kampanie Rewolucji Amerykańskiej, a także ideologiczne podobieństwa między tymi dwoma rewolucyjnymi narodami. Amerykańska opinia publiczna generalnie postrzegała wynik wojny pozytywnie, powodując, że antywojenna Partia Federalistyczna straciła na znaczeniu w kraju.

Jakie były ekonomiczne skutki wojny 1812 roku?

W pierwszych latach XIX wieku Stany Zjednoczone były szybko rozwijającą się potęgą handlową. Wielu historyków uważa ten wzrost za kluczowy czynnik w dążeniu Wielkiej Brytanii do powstrzymania amerykańskiej ekspansji. Wojna pomogła zabezpieczyć nieskrępowany dostęp Ameryki do morza, co odegrało dużą rolę w powojennym boomie gospodarczym.

Prowadzenie wojny kosztowało rząd Stanów Zjednoczonych 105 milionów dolarów, co równa się mniej więcej 1,5 miliarda dolarów w 2014 roku. Obciążenie związane z gromadzeniem tych pieniędzy skłoniło ustawodawców do wyczarterowania Drugiego Banku Narodowego, co stanowiło kolejny krok w kierunku centralizacji.

Kto wygrał wojnę 1812 roku?

Warunki pokoju, który zakończył wojnę, były warunkami status quo ante bellum, „stan rzeczy, jaki był przed wojną”. Tak więc, podczas gdy wojna 1812 roku była prawnie remisowa pod względem zdobyczy terytorialnych, historycy patrzą teraz na jej długoterminowe skutki, aby ocenić, kto wygrał.

Amerykanie wypowiedzieli wojnę (po raz pierwszy w historii swojego narodu), aby powstrzymać brytyjskie impulsy, ponownie otworzyć szlaki handlowe z Francją, usunąć brytyjskie wsparcie z plemion rdzennych Amerykanów oraz zabezpieczyć swój honor terytorialny i integralność w obliczu swoich starych władców. Wszystkie te cztery cele zostały osiągnięte do czasu wybuchu pokoju, choć niektóre brytyjskie środki miały zostać uchylone jeszcze przed rozpoczęciem wojny. Dzięki ustanowieniu szanowanej stopy z Wielką Brytanią i Kanadą, Stany Zjednoczone doświadczyły również boomu handlowego w latach po wojnie. Ogólny wynik wojny był prawdopodobnie pozytywny dla narodu jako całości.

Brytyjczycy zyskali niewiele do niczego z wojny, z wyjątkiem honorowej przyjaźni ze Stanami Zjednoczonymi. Cenne zasoby zostały przekierowane z pól bitewnych Europy na wojnę 1812 roku, która nie przyniosła koronie ani ziemi, ani skarbu. Brytyjczycy stracili również swoje rdzennie amerykańskie schronienie przed ekspansją Stanów Zjednoczonych, co spowodowało dalszy wzrost poważnego konkurenta w handlu światowym. Jednak Brytyjczycy ostatecznie pokonali Francję w swojej długiej wojnie, unikając fiaska w Ameryce Północnej, co jest znaczącym zwycięstwem w kontekście globalnego konfliktu, który prowadzili.

Wiele plemion rdzennych Amerykanów walczyło przeciwko Stanom Zjednoczonym na północnym zachodzie, zjednoczonych jako Konfederacja prowadzona przez człowieka z plemienia Shawnee o imieniu Tecumseh. Wiele z tych plemion sprzymierzyło się z Brytyjczykami podczas wojny rewolucyjnej. Plemię Creek na południowym zachodzie walczyło z osadnikami i żołnierzami przez całą wojnę 1812 roku, ostatecznie sprzymierzając się z kolumną brytyjskich regularnych żołnierzy. Osiągając pokój poprzez status quo w okresie antebellum, rdzenni Amerykanie stracili swój główny postulat, jakim było posiadanie uznanego narodu w Ameryce Północnej. Brytyjskie wsparcie również wyparowało w latach po wojnie, co jeszcze bardziej przyspieszyło utratę ziem rdzennych.

Malowidło przedstawiające podpisanie Traktatu z Gandawy, 1814. Sir Amédée Forestier, The Signing of the Treaty of Ghent, Christmas Eve, 1814, 1914, olej na płótnie,

Jakie są jedne z najlepszych źródeł informacji na temat wojny 1812 roku?

The Smithsonian National Museum of American History jest skarbnicą informacji i artefaktów, w tym oryginalnego Star-Spangled Banner.

Istnieje wiele książkowych źródeł informacji na temat wojny 1812 roku, w tym:

The War of 1812: A Forgotten Conflict by Donald R. Hickey

1812: The War That Forged A Nation autorstwa Waltera Bornemana

The War of 1812, Conflict and Deception: The British Attempt to Seize New Orleans and Nullify the Louisiana Purchase by Ronald J. Drez

The Dawn’s Early Light by Walter Lord

The Battle of New Orleans: Andrew Jackson and America’s First Military Victory by Robert Remini

Czy jakieś pola bitewne z wojny 1812 roku są zachowane?

Wiele pól bitewnych z wojny 1812 roku jest zachowanych w części lub w całości, ale wiele nie jest. Rząd federalny Stanów Zjednoczonych opracował w 2007 roku studium, które zidentyfikowało zagrożenia dla rozwoju wielu pól bitewnych i określiło ponad połowę z nich jako już „zniszczone lub rozczłonkowane.”

Zobacz, w jaki sposób możesz podjąć działania, aby zachować te pola bitewne.